De afgelopen jaren zijn honderden bedrijventerreinen ‘verduurzaamd’. De subsidieregeling van het programma Duurzame Bedrijventerreinen is inmiddels afgesloten. Een goed moment om de balans op te maken.
2 F E B R UA R I 2005
Vorderingen
Een ideale situatie als hierboven beschreven is nog lang
niet op alle Nederlandse bedrijventerreinen bereikt. Maar
in de afgelopen jaren zijn er wel grote vorderingen ge-
maakt met duurzame initiatieven, dankzij de inzet, visie
en het enthousiasme van veel ondernemers, medewerkers
van gemeenten en organisaties, en bestuurders. Zij kregen
de instrumenten en methodieken aangereikt met het pro-
gramma Duurzame Bedrijventerreinen (DBT) van Senter-
Novem. Het programma, waarvan de subsidieregeling
eind 2003 afliep, droeg bij aan de bewustwording en aan
de samenwerking tussen de private en publieke partners
op bedrijventerreinen.
"Er zit een filosofie achter DBT die ik belangrijk vind", al-
dus W. Urlings, burgemeester van Hoogeveen. "De aan-
pak doorbreekt de gebruikelijke gang van zaken, waarbij
een bedrijventerrein wordt aangelegd, daarna aan zijn lot
wordt overgelaten en verloedert. We hebben bij de tot-
standkoming van ons duurzaam bedrijventerrein Buiten-
vaart de mogelijkheden geschapen om samen verantwoor-
delijk te zijn, overheid en ondernemers. Ik weet nog niet
of alle ambities gehaald worden. Maar ik weet dat, als we
dit niet gedaan hadden, ook Buitenvaart over 25 jaar weer
aan een opknapbeurt toe zou zijn."
SenterNovem, een organisatie die onder andere beleid van
het ministerie van Economische Zaken uitvoert, had het
programma oorspronkelijk voor de periode 1999-2002 in
de agenda staan. Maar het grote succes van de subsidiere-
geling noopte tot het verlengen van het programma met
een jaar. Het was oorspronkelijk de bedoeling om zo'n
100 projecten te onderzoeken. Uiteindelijk werden in de
hele periode ruim 250 verduurzamingsprojecten onder-
steund. In totaal werden 252 projecten gesubsidieerd met
9,6 miljoen. Deze projecten beslaan samen 25% van het
totale oppervlak van bedrijventerreinen in Nederland.
Elke tien minuten draait het (goedge-
vulde) elektrische busje van het col-
lectief personenvervoer het bedrij-
venterrein op, langs de houtwal die samen met de gracht
het terrein omzoomt. De ochtendzon schijnt volop op de
toegangsweg: de zonnecollectoren in het asfalt wekken
stilletjes energie op die vlakbij wordt toegepast.
Alle bedrijven op dit terrein zijn volgens duurzame princi-
pes gebouwd en hebben een laag energieverbruik. Bedrij-
ven zijn geclusterd naar de mogelijkheden elkaars rest-
warmte en afvalstromen te gebruiken. Bedrijfsprocessen
zijn met ict-oplossingen aan elkaar geknoopt. De onder-
nemers hebben afspraken over een dynamisch parkeersys-
teem (op elkaars terrein), over afvalmanagement, logistiek
en transport en gezamenlijke inkoop. En het begon alle-
maal met dat idee over `parkmanagement'.
Mark Westbeek
E i n d e s u b s i d i e p r o g r a m m a D B T
De afgelopen jaren zijn honderden bedrijven-
terreinen `verduurzaamd'. De subsidieregeling van
het programma Duurzame Bedrijventerreinen is
inmiddels afgesloten. Een goed moment om de
balans op te maken.
bedrijventerreinen
Duurzame bedrijventer
Bron:SenterNovem
Werknemers op Riet-
velden-De Vutter
kunnen gebruik-
maken van de
Djopper; vervoer
van deur tot deur.
Bron:BBAMobilityServices
F E B R UA R I 2005 3
l e i d t t o t d o o r s t a r t
reinen op eigen benen
Groene ambities voor Buitenvaart in Hoogeveen:
onder meer een fietsbrug.
Rietvelden-De Vutter: door de aanleg van een containerterminal is het transport over water aanzienlijk toegenomen. Dat scheelt veel energie in het transport.
Bron:SenterNovem
Bron:SenterNovem
4 F E B R UA R I 2005
goede katalysator om de partijen aan tafel te krijgen."
Er zijn voorbeelden te over van geslaagde verduurza-
mingsprojecten. Zoals het bedrijventerrein De Rietvelden-
De Vutter in `s-Hertogenbosch. Enkele karakteristieken:
er is een gescheiden rioolstelsel aangelegd met plaatselijke
infiltratie van hemelwater. Er worden aanzienlijk minder
autokilometers gemaakt door de introductie van collectief
vervoer (de `RIVU Djopper'). En door de aanleg van een
containerterminal is het transport over water (energie-ef-
fici?nt) aanzienlijk toegenomen.
Een ander `pareltje' is het nieuw aangelegde bedrijventer-
rein De Trompet in Heemskerk. Dit terrein wordt geken-
merkt door een compacte, geschakelde bebouwing waar-
door de ruimte intensief gebruikt wordt en de energie-effi-
ciency stijgt. Er is een collectieve energievoorziening met
toepassing van individuele warmtepompen, groene
stroom en een zonnepanelen-fa?ade met een oppervlak
van 2.000 m2. Bij de bouw zijn duurzame bouwmateria-
len toegepast. De bedrijven zelf zijn aan de voor- en ach-
terkant zodanig ontsloten, dat er een scheiding plaats-
vindt van personenvervoer en goederentransport. Op het
park wordt milieuvriendelijk parkmanagement gevoerd;
dit uit zich onder meer in gescheiden inzameling van be-
drijfsafval.
Voordelen
"Collectief regelen is een begrip dat ondernemers vaak af-
schrikt. Tot ze ontdekken dat er voordelen zijn, zowel
voor het milieu als op financieel vlak", ontdekte H. Ger-
rits, directeur van Gerrits&Sinnige en partner in de Ken-
nemer Bouwgroep die bedrijventerrein De Trompet in
Heemskerk ontwikkelde. "Natuurlijk is het financi?le ar-
gument belangrijk, maar daar is toch niets mis mee? Door
de inrichting van De Trompet, met een gracht om het ter-
rein, zijn de ambities op het gebied van waterberging ?n
veiligheid tegelijk gehaald. En als je dan weet dat de inzet
van een beveiligingsbedrijf al snel 100.000 per jaar
kost..."
De Ecofactorij in Apeldoorn is een bekend voorbeeld van
een ambitieus duurzaam bedrijventerrein. Van belang is
hier de duurzame energie-infrastructuur, die bestaat uit
thermische zonne-energie via asfaltcollectoren, energieop-
slag in de bodem, warmtepompen, energie uit biomassa
en industri?le restwarmte. Bedrijven die zich hier vestigen
kunnen korting krijgen op de grondprijs, als ze scoren in
het `milieupuntensysteem'.
Op bedrijventerrein Maaldrift 2 in Wassenaar is energie-
efficiency ook belangrijk. De bedrijven maken gebruik
van de bodemwarmte met per onderneming een warmte-
pomp. Elektriciteit wordt opgewekt met zonnepanelen.
Ook hier is de bebouwing aaneengesloten. De bedrijven
gebruiken hemelwater voor wasvoorzieningen. Uitgebreid
is hier het particulier parkmanagement, dat veel werk
voor haar rekening neemt: exploitatie en beheer van het
bodemwarmtesysteem, gezamenlijk hekwerk om het ter-
rein, cameratoezicht, inbraakverzekering, een collectief
afvalcontract waarbij het afval wordt verwerkt tot bio-
brandstof.
Samenwerkingsgraad
Belangrijk onderdeel van het programma is de bewezen
procesaanpak voor kwaliteitsverbetering. Door in kaart te
brengen welke stappen er kunnen worden gevolgd om tot
een succesvolle invoering van duurzame maatregelen te
komen, is de samenwerkingsgraad en het draagvlak op
veel terreinen gegroeid. Het is van groot belang de volgor-
de van de stappen in de gaten te houden: initi?ring, ori?n-
tatie, besluitvorming, vormgeving en uitvoering.
`Verduurzaming is echt langetermijnwerk", weet M. van
der Steen, vice-voorzitter stichting RIVU (Rietvelden-De
Vutter) in Den Bosch. "Je wilt het liefst direct resultaat
zien. Maar het regelen van gezamenlijk hergebruik van
proceswater vergt natuurlijk een lange adem. Toch komen
er, als de ondernemers en de overheid samen aan tafel zit-
ten, al gauw onderwerpen ter sprake die snel geregeld
kunnen worden."
Het is belangrijk om het initiatief voor samenwerking bij
de betrokken bedrijven te leggen, en in te spelen op knel-
punten die actueel zijn. Dit is een van de belangrijke lessen
die de DBT-aanpak heeft opgeleverd. In het ene geval is
dat de staat van het wegdek of de bewegwijzering, op een
ander terrein kan dat gaan om de aanpak van zwerfafval
of een collectief telefoniecontract als opstapje naar park-
management.
De uitwerking vergt in ieder geval maatwerk en verschilt
dus per terrein. Het proces van samenwerking moet altijd
centraal staan.
In gesprek
In een aantal gevallen zijn de ambities niet verwezenlijkt.
Soms is er sprake van verkokering binnen de overheid, te
grote cultuurverschillen tussen bedrijfsleven en overheid,
onvoldoende commitment vanuit ambtelijke of politieke
kring of gewoonweg te weinig belangstelling van de be-
trokken ondernemers. "De DBT-regeling is fantastisch om
te zorgen dat de partijen met elkaar in gesprek komen", is
de ervaring van P. Dessens, voorzitter stichting DOBAN
(Duurzame Bedrijventerreinen Arnhem-Noord). "Soms is
de subsidie, het geld, niet de kwestie. Maar is DBT een
bedrijventerreinen
Aan de duurzame
vernieuwing revitali-
satie van industrie-
terrein Zwartewater
(Hasselt) werd zelfs
een symposium
gewijd.
Bron:SenterNovem
F E B R UA R I 2005 5
Parkmanagement' van de SenterNovem DBT-site geprint.
Zo kon ik in detail laten zien hoe de parkmanagementor-
ganisatie in Den Bosch financieel en juridisch georgani-
seerd is, en welke taken de werkgroepen precies hebben.
Dat sprak aan." Het advies werd goeddeels overgenomen.
Kennis
Het programma DBT staat ook voor verspreiding van de
opgebouwde kennis. In het laatste jaar van de subsidiere-
geling werden vier grote kennisbijeenkomsten gehouden:
twee symposia, de `Kennis&Dag' netwerkdag in Amster-
dam, en de Masterclass `Udense School'. Deze masterclass
behelsde een opleidingstraject over de organisatie van sa-
menwerking bij het verduurzamen van bedrijventerreinen.
Onderdeel van de opleiding zijn interviewsessies en het
schrijven van een startnotitie voor het eigen bedrijventer-
rein.
Nu de subsidieregeling van het programma gesloten is, wil
dat nog niet zeggen dat er niets meer gebeurt. De bestaan-
de initiatieven worden voortgezet, en nog steeds bloeien er
nieuwe duurzaamheidsinitiatieven voor bedrijventerrei-
nen op. De kennis die SenterNovem in de afgelopen jaren
verzamelde, is voor iedereen gratis beschikbaar. De mak-
kelijkste vorm om die kennis te bereiken, is de website
www.senternovem.nl/dbt. Daarop is uitgebreide informa-
tie te vinden en praktijkdocumenten over verduurza-
mingsprocessen op bedrijventerreinen in heel Nederland.
De website wordt nog steeds geactualiseerd.
Het beleid rondom duurzame bedrijventerreinen houdt
niet op te bestaan. In het voorjaar van 2004 stuurde
staatssecretaris Economische Zaken Van Gennip het Ac-
tieplan Bedrijventerreinen naar de Tweede Kamer. Daarin
staat wat het kabinet de komende vier jaar wil doen om de
aanleg en herstructurering van bedrijventerreinen te sti-
muleren.
Het actieplan kondigt een nieuwe, verbrede regeling aan:
de stimuleringsregeling innovatieve bedrijventerreinen.
Deze zal voortbouwen op de kennis uit het programma
DBT. Het verbeteren van de proceskant bij herstructure-
ring (een belangrijk onderdeel van de DBT-aanpak) is bre-
der toe te passen dan alleen voor het thema duurzaam-
heid.
Lichter
Kristie van Os, projectleider duurzame bedrijventerreinen
bij het ministerie van EZ, geeft aan dat duurzaamheids-
projecten vanaf nu zelf de kar moeten trekken. De op-
brengsten van het programma DBT maken dat werk wel
lichter. "Winst van DBT is dat mogelijkheden voor duur-
zaamheid zijn onderzocht en dat de vertrouwensbasis en
organisatiegraad zijn gegroeid. Investeringen in duur-
zaamheid komen nu langzaam los." DBT en de nieuwe
stimuleringsregeling zijn beide programma's gericht op
het handhaven van kwaliteit. "Kwaliteit is overigens een
dynamisch begrip, doordat de behoeften van ondernemers
veranderen. Als je weet aan te sluiten bij die behoeften zou
op den duur de vraag naar nieuwe bedrijventerreinen min-
der kunnen worden. Met de beperkte ruimte die we in Ne-
derland hebben is dat winst." ??????????????????????
Parkmanagement
Een belangrijke stap in het verduurzamingsproces is de in-
voering van parkmanagement op een bedrijventerrein.
Parkmanagement is feitelijk niets anders dan het samen
regelen van een aantal voor de hand liggende zaken.
Neem het tegengaan van verwaarlozing en verloedering
van het terrein. Door schoonmaak en onderhoud, het be-
heer van de openbare ruimte, kan parkmanagement al
veel betekenen. Maar vaak is dit slechts het startpunt van
nog veel meer: gezamenlijke beveiliging, collectief groen,
verlichting, afvalverwerking, telefonie, energie-inkoop,
inkoop van kantoorartikelen, acquisitie, arbeidsbemidde-
ling, informatievoorziening.
Het scala aan activiteiten waarin parkmanagement kan
voorzien groeit nog steeds. Het programma DBT stelt een
grote hoeveelheid navolgbare praktijkvoorbeelden ter be-
schikking. En het ministerie van EZ heeft drie `handrei-
kingen' uitgegeven, onder de noemer `Parkmanagement:
kwaliteit wint terrein' waarin praktische vragen over
parkmanagement worden beantwoord.
"Van parkmanagement kun je veel langer profiteren als je
verder kijkt dan alleen de inkoopvoordeeltjes", vindt
Maurice Frankfort, co?rdinator services voor alle park-
managers in Parkstad Limburg (zeven gemeenten rond
Heerlen). Hij bracht onlangs advies uit aan een onderne-
mersvereniging, die parkmanagement wilde invoeren. "Ik
heb onder andere het document `Rietvelden-De Vutter
Info
Meer informatie over (duurzame) bedrijventerreinen is te vinden op
www.senternovem.nl/dbt en www.bedrijventerreinen.ez.nl, of bel de
SenterNovem-helpdesk, tel. 030-2393533.
De Trompet heeft
onder meer een
compacte, gescha-
kelde bebouwing
waardoor de ruimte
intensief gebruikt
wordt en de energie-
effici?ntie stijgt.
Bron:SenterNovem
Reacties