Tot waar Het Schip het aan kan

28 juni 2016

Het Schip, een Amsterdams rijksmonument uit 1919-1921, is de trots van Renda-partner Eigen Haard. Het unieke woonblok is de parel van de Spaarndammerbuurt en een van de hoogtepunten van de Amsterdamse School, de architectuur waarmee de hoofdstad furore maakte. Sterker nog, Het Schip staat op de lijst van duizend meest bijzondere gebouwen in de wereld. Een bijzonder project dat op dit moment gerestaureerd wordt.

Dat sociale woningbouw mooi en comfortabel kan zijn, bewijst het Schip. Eigen Haard gaf opdracht tot de bouw en Michel de Klerk is architectonisch vader. Er wonen mensen in het complex, maar het dient tegelijk als museum voor de Amsterdamse School. Het nationaal cultureel erfgoed staat symbool voor de solidariteit en de emancipatie van de arbeider aan het begin van de vorige eeuw. Niet langer hoefde arbeiders te leven in kelders en krotten. Ook zij hadden voortaan recht op goede, betaalbare woningen. Deze dubbelfunctie geeft het hele complex een buitengewone positie.

Restauratie

Het Schip bevindt zich in een restauratietraject dat in 2009 van start is gegaan. De restauratie van het gehele complex is momenteel in uitvoering. Om een duidelijke restauratievisie op te stellen wordt gekeken naar de primaire betekenis (authenticiteit) en de secundaire betekenis (historiciteit) van Het Schip. Tijdens het restauratieproces worden deze begrippen steeds tegen elkaar afgewogen.

Duurzaamheid

De duurzaamheid en de monumentale waarden moeten tegen elkaar worden afgewogen. Begin dit jaar werd de Duurzaam-Erfgoed –Prijs 2016 uitgereikt. DuurSaam Het Schip werd tweede. Het motto luidt: Verduurzamen tot waar het monumentale gebouw het aankan. Denk aan:

Vloerverwarming en een collectieve HR++ketel met een individuele regeling
Reduceren van warmtevraag tot maximaal 4,5 kW per woning
Een individueel te regelen duurzaam collectief opwekkingssysteem in 9 technische ruimtes waarop 9 tot 12 woningen worden aangesloten
Een grote elektrisch boiler, gekoppeld aan een thermisch zonlichtsysteem en een PV-systeem, voor warm tapwater
De woningen zijn all electric (alleen de collectieve HR-ketels zijn nog gevoed met gas)
TCO: Het lijkt of je duurder uit bent, maar de woningen worden voor lange tijd geëxploiteerd. Door de lagere exploitatiekosten, een bijdrage van bewoners die in vaste lasten voordeliger uit zijn en het halen van een A-label met bijbehorende subsidie maakt dat de hogere initiële investering in de tijd wegvalt.

De huidige internationale opvattingen rond restauratie - behoud gaat voor vernieuwen - schieten bij Het Schip te kort. Deze restauratie vraagt om een totaalbenadering van zowel het complex met haar functies, het kunstwerk dat De Klerk heeft willen scheppen en de toekomstige exploitatie. In de lijn van het gedachtengoed van de architect wordt gekozen voor een hoog niveau beeldrestauratie. De totaal ervaring bij het aanschouwen van het gebouw staat centraal, met zoveel mogelijk conservering van het bestaande.

Woningrenovatie

De essentie van deze restauratie is om kwaliteiten uit het verleden te verbinden met de wensen en eisen van het heden. De woningen zijn, ondanks de renovatie in de jaren 70 van de vorige eeuw, niet meer van deze tijd. Het wooncomfort is mager. Naast de restauratie zal dan ook een hoog niveau renovatie van de woningen moeten plaatsvinden. Deze kan worden gezien als een nieuwe historische toevoeging, waarbij absoluut in ogenschouw genomen moet worden dat het complex, en dan met name de schil met al haar bijzondere detailleringen, zeer kwetsbaar is. Eén uitgangspunt is dan ook essentieel: er kan slechts gerenoveerd worden tot waar het gebouw het aankan.