Log in
inloggen bij Renda
Hulp bij wachtwoord
Geen account?
shop word lid
Home / Content / Nieuws

Column - Is dat nou echt circulair renoveren of niet?

24 mei 2023

Circulariteit is alom aanwezig in discussies over duurzaamheid. Steeds vaker zie ik allerlei circulaire initiatieven voorbijkomen. Pionieren op dit gebied levert een belangrijke bijdrage aan circulariteit. Maar we moeten voorkomen dat lineaire concepten door één circulair aspect als circulair bestempeld worden. Hier wordt de plank vaak misgeslagen.

Renovatie is in de basis al onderdeel van een circulair proces: door het opknappen van een gebouw wordt de levensduur verlengd. Het renovatieproces zelf wordt echter vaak nog niet op een circulaire manier uitgevoerd. De Nederlandse bouwsector verbruikt jaarlijks zo’n 17.600 kton materiaal (EIB, 2020). De gebouwde omgeving is voor 38% verantwoordelijk voor de gehele Nederlandse CO2-uitstoot, waarvan 11% uit materiaalgebonden emissies bestaat. De andere 27% bestaat uit operationele emissies: emissies die gerelateerd zijn aan energieverbruik door het gebruik van gebouwen (DCGB, 2021). Daarmee is de bouwsector niet alleen enorm materiaalintensief, maar heeft het ook een groot aandeel in de totale Nederlandse CO2-uitstoot.

Renovatie is in de basis al onderdeel van een circulair proces

Circulaire economie

Voor mij heeft circulariteit betrekking op waardebehoud van materialen en producten door het sluiten van kringlopen (op uiteenlopende niveaus). Dit gaat verder dan alleen het hergebruiken van materialen. De circulaire economie is een systeem waarin de principes van circulariteit worden toegepast en welke is gericht op het creëren van meervoudige waarde. Het gebruik van grondstoffen en het ontstaan van afval, uitstoot en energieverlies wordt zoveel mogelijk beperkt. Dit gedachtegoed hanteren we ook bij Verweij Houttechniek.

Het transitieteam van de Transitieagenda Circulaire Bouweconomie (CBE) hanteert de volgende definitie voor een circulaire bouweconomie, die ook aansluit bij onze visie en aanpak: ‘Circulair bouwen betekent het ontwikkelen, gebruiken en hergebruiken van gebouwen, gebieden en infrastructuur, zonder natuurlijke hulpbronnen onnodig uit te putten, de leefomgeving te vervuilen en ecosystemen aan te tasten. Bouwen op een wijze die economisch verantwoord is en bijdraagt aan het welzijn van mens en dier. Hier en daar, nu en later.’

Circulaire strategieën

Circulariteit als onderdeel van een circulaire economie gaat dus veel verder dan bijvoorbeeld recycling. Een model waar veel gebruikt van wordt gemaakt om dit te verduidelijken is het ‘10R-circulariteitsmodel’ van Jacqueline Cramer. Deze biedt circulaire strategieën die je helpen om te klimmen op de circulaire ladder. Hoe hoger je op deze ladder staat, hoe groter je bijdrage is aan een circulaire economie. Elke trede lager betekent meer bewerkingsstappen, arbeid, energie of materiaal, waardoor waarde verloren gaat.


In de basis ben je bezig met 3 activiteiten:

  1. Vermindering van het grondstoffenverbruik door bedrijfs- en productieprocessen zo efficiënt mogelijk in te richten. Hierdoor verminder je grondstofverbruik en verspilling. Twee voorbeelden uit onze praktijk zijn het profileren van de glaslatten uit sponningen van ramen - wat inkoop van materialen scheelt - én het gebruik van blanke lak als spoelwater door de verfleidingen, die in een ander proces als grondstof gebruikt kan worden.

  2. Hergebruik van materialen door producten zo te ontwerpen dat ze langer mee gaan en aan het einde van hun (technische) levensduur demontabel en herbruikbaar zijn. Hierdoor behoud je de waarde. Met kozijnrevitalisatie door deelvervanging van het glas, paneel en draaiende delen blijft het bestaande kozijn bijvoorbeeld behouden en gaat het een nieuwe gebruikerscyclus in. Dit noemen wij Verweij SecondLife.

  3. Recyclen van materialen zodra hergebruik niet meer mogelijk is, bijvoorbeeld door functionele prestaties. Hoogwaardige recycling is dan het uitgangspunt, zodat je in ieder geval de waarde van de grondstoffen zoveel mogelijk behoudt. Dit doen wij bijvoorbeeld met het terugwinnen van volhout uit oude deuren en kozijnen (Verweij NextLife). Het materiaal wordt één op één hergebruikt voor nieuwe toepassingen, zonder energie-intensieve bewerkingsmethodes om tot een nieuwe grondstof te komen.

    Substitutie van grondstoffen is een vierde activiteit die erg actueel is. Hierbij vind en gebruik je alternatieve bouwmaterialen- en producten met een minder hoge milieu-impact. Er zijn gunstige ontwikkelingen rondom de meetmethode en de vertaling van deze impact die je helpen betere keuzes te maken. Productlevenscyclusanalyses (LCA) en de Nederlandse Milieudatabase (NMD) spelen hierin een belangrijke rol. Al blijven de resultaten van deze analyses nog steeds multi-interpretabel.

Circulaire voorbeelden

We moeten oppassen dat het begrip circulariteit niet zijn waarde verliest door innovaties die zich richten op slechts 1 of enkele (lage) treden van de 10R-circulariteitsladder. Dit zijn vooral de (laagwaardige) end-of-life strategieën. Denk bijvoorbeeld aan een 'circulair' kozijn geproduceerd uit gelamineerd hout van reststromen uit productieprocessen. Het is de vraag in hoeverre dit tegemoetkomt aan de principes van circulariteit, omdat de grondstoffenvraag voor het oorspronkelijke product even groot blijft en de vraag naar productie-afval mogelijk zelfs stijgt. Beter zou zijn om te sturen op efficiëntere productieprocessen om de primaire materiaalvraag te beperken in plaats van deze in stand te houden voor zogenoemde circulaire producten.

Een ander voorbeeld dat de waarde van het begrip circulariteit/duurzaamheid onder druk zet is de focus op het recyclen van fossiele grondstoffen bij einde levensduur van producten. Hoewel recycling nuttig kan zijn, is het niet voldoende om het probleem op te lossen. Als we biobased materialen kunnen gebruiken zonder dat fossiele materialen gerecycled hoeven te worden, scheelt dat veel energie, CO2-uitstoot en tijd. Minder focus op de laagwaardige strategie en enkel een ‘gesloten’ technische kringloop, verhoogt circulaire waarde.

Laten we een duidelijke lijn trekken tussen échte verduurzaming en greenwashing

Natuurlijk zijn initiatieven goed, maar laten we een duidelijke lijn trekken tussen échte verduurzaming en greenwashing. Er zijn dan ook goede ontwikkelingen én voorbeelden. Bijvoorbeeld de circulaire projectkeuken van Chainable. De circulaire uitgangspunten zorgen voor een waardevol en toekomstbestendig concept. Natuurvreemde stoffen worden zoveel mogelijk uitgebannen. De elementen van de keuken zijn demontabel en modulair op te bouwen, wat levensduurverlengend werkt. Ook worden componenten en materialen hergebruikt of teruggebracht naar het productieproces elders in de keten. De keukens worden aangeboden via een ‘as-a-service concept’. Een belangrijke ontwikkeling voor circulaire businessmodellen, die ook wel PaaS (Product-as-a-Service) wordt genoemd. De focus ligt op het verkopen van het fysieke product in combinatie met dienstverlening en software. Chainable blijft verantwoordelijk voor alle service en onderhoud. De restwaarde blijft hierdoor behouden met als resultaat een lagere TCO (total cost of ownership).

Klim op de circulaire ladder

Het is essentieel om een holistische benadering te hebben die rekening houdt met de complexiteit van de problematiek. Kijk kritisch naar wat de impact is van de keuzes die je maakt en durf daarbij vragen te stellen. Laten we vooruitgang boeken door proberen te vervalsen wat we geloven dat waar is (Popper, 1959). Circulariteit kun je er niet bij doen of implementeren in slechts één onderdeel van je organisatie, fase van een productlevenscyclus of systeem. Het dient integraal verweven te worden met alle bedrijfsactiviteiten. Een gedegen duurzaamheidsstrategie en implementatie is hierbij van essentieel belang.
 

Jochem van Pommeren
Versneller Duurzaamheid

Reacties

Jochem van Pommeren - Verweij Houttechniek 27 juni 2023 11:14

Bedankt voor je compliment. Interessant om te lezen dat de TU Delft proeven doet met gevels as a service. Ik zou hier graag een keer met je over doorpraten. Ik heb je een connectieverzoek op LinkedIn gestuurd.

A.straub@tudelft.nl - TU Delft 16 juni 2023 08:35

Mooie column met sterke argumenten. Zijn houten kozijnen als PaaS ook mogelijk, en dan geleasd? De TU Delft doet proeven met 'gevels as a service'.

Renda ©2024. All rights reserved.

Deze website maakt gebruik van cookies. Meer informatie AccepterenWeigeren