De opdrachtgevers voor de eerste woning in het HIB-systeem in Almere stelden ontwerper en leverancier Finnhouse al direct voor een flinke uitdaging. Hun wensen ten aanzien van isolatie en geluidsreductie, én de duurzaamheideisen van de gemeente konden echter probleemloos in het systeem met de houten bouwstenen worden gerealiseerd. Finnhouse gaf met deze eerste woning in Nederland niet alleen een mooi visitekaartje af, maar bedacht ook nog een aantal slimmere trucs.
Houten Lego in Almere 32 Artikel
Houten Lego in Almere Carla Debets
De opdrachtgevers voor de eerste woning in het HIB-systeem in Almere stelden
ontwerper en leverancier Finnhouse al direct voor een flinke uitdaging. Hun wensen
ten aanzien van isolatie en geluidsreductie, ?n de duurzaamheideisen van de
gemeente konden echter probleemloos in het systeem met de houten bouwstenen
worden gerealiseerd. Finnhouse gaf met deze eerste woning in Nederland niet alleen
een mooi visitekaartje af, maar bedacht ook nog een aantal slimmere trucs.
Foto's:MartijnsteinerLovisa
Houten Lego in Almere 33 Artikel
De gevels van het woonhuis zijn opgebouwd uit de houten
bouwstenen van het HIB-systeem, die bestaan uit vier vurenhouten
stijlen h.o.h. 250 mm, met een binnen- en buitenbeplating.
De bouwstenen naast de kozijnen
worden exact op maat gemaakt.
Zowel de binnen- als de buitenbeplating van de bouwstenen bestaat uit
drie lagen hout die kruislings zijn verlijmd, met lijm op ecologische basis. De
buitenste lagen zijn 5 mm dik en verticaal aangebracht, de binnenste laag
is circa 25 mm dik. De beplatingen verspringen aan alle randen van de
bouwstenen zo'n 30 mm en de stijlen verspringen ook nog eens 30 mm.
Dit zorgt ervoor dat de bouwstenen in verband goed in elkaar passen. extra
compriband, dat in de fabriek al in de horizontale naden van de bouwste-
nen is aangebracht, zorgt voor een extra goede kierdichting. alleen de na-
den bij de kozijnen en het plafond worden nog met ecotape afgeplakt.
Bij het plaatsen van de bouwstenen worden deze direct in de horizontale
naden aan binnenzijde aan elkaar geschroefd. als de hele wand gereed is,
worden alle naden ? dus ook de verticale ? om de 50 mm voorzien van nie-
ten. Het verspringen van de stijlen en beplatingen ?n de onderlinge verbindin-
gen zorgen voor een grote stabiliteit. voor een zwaardere constructieve on-
dersteuning kunnen extra stijlen in de holle ruimte worden toegevoegd.
Vrijheid
De woning in almere is niet afgestemd op de standaardafmetingen van de
houten bouwstenen; niet in de lengtematen en niet in de hoogtematen.
oscar Walraven, directeur van Finnhouse: "We wilden natuurlijk de vrijheid
van het ontwerp zo min mogelijk beperken. Door het bijzondere ontwerp
met het gebogen dak en ook de kleine ramen in de entreegevel waren er
al zoveel niet-standaard bouwstenen nodig, dat we hebben besloten geen
beperkingen op te leggen."
Dit betekende wel dat bijvoorbeeld voor de hoogte van de gevels niet al-
leen de standaard bouwstenen van 500 mm hoog zijn toegepast, maar
ook bouwstenen van 700 mm hoog om zo een verdiepingshoogte van
2,66 m te realiseren. Pasmaten van circa 200 mm hoog zijn namelijk niet
re?el in verband met de verspringende stijlen en beplatingen; er zou dan
erg weinig `body' overblijven.
Isolatiewaarde
De dikte van 240 mm van de HiB-bouwstenen is gekozen vanwege de
gewenste isolatiewaarde (rc = 4,5 m2k/W). in de holle ruimten van de
bouwstenen is houtvezelwol (steico Zell) als isolatie ingeblazen. De gevels
De houten bouwstenen van HiB (Hout isolatie Bouw) zijn een welkome
aanvulling op bestaande houtbouw- en andere bouwsystemen. aldus mo-
tiveerde de jury van de Houtinnovatieprijs 2010 waarom het HiB-systeem
met houten bouwstenen de tweede prijs kreeg. De jury zag ook: "een
nieuw en innovatief product op de nederlandse markt. De handzame ele-
menten hebben alles in zich om snel en effectief een volledige wandop-
bouw te cre?ren, inclusief isolatiepakket. Het systeem sluit aan bij de wens
naar flexibel en demontabel bouwen en hogere isolatiewaarden. Hierbij
wordt gebruik gemaakt van hout als natuurlijk materiaal."
Kort nadat de jury de prijs aan het houten bouwsysteem toekende, legde
adri Duivesteijn, wethouder ruimtelijke ordening en Wonen van almere,
de eerste houten bouwsteen van de eerste HiB-woning in nederland. Uit-
vinder en ontwikkelaar van het systeem is Dieter junker van HiB-system
aG uit nordrach in Duitsland.
Zelf bouwen
voor de kavel in almere waarop Basil K?hne en annelies Handcock hun
woning wilden bouwen, gold duurzaam bouwen als belangrijke voorwaar-
de. De keuze viel daarom al snel op hout: "een houten huis voelt voor ons
?cht als een huis. Dat we bovendien met de houten bouwstenen zelf kon-
den meebouwen, was voor ons ook een belangrijk pluspunt."
Daarnaast konden hun wensen van onder andere grote ramen op het zui-
den, een gebogen dakvorm en extra geluidsisolatie in verband met een
muzikale hobby, moeiteloos worden meegenomen in het HiB-systeem.
Hun schets toonde een woning met onder andere een grote gebogen
rieten kap en een woonkamer die met grote raampartijen uitkijkt over het
achterliggende water. Deels onder de woning moest ook nog een kelder
komen. al deze wensen zorgden voor ontwerper en leverancier Finnhouse
direct voor de nodige uitdaging. Hoewel voor hout als constructiemateriaal
gekozen was, hoefde dit niet overal zichtbaar te blijven: twee van de vier
gevels zijn voorzien van stucwerk, de andere twee van gepotdekselde vu-
renhouten rabatdelen.
Opbouw
De gevels van het woonhuis zijn opgebouwd uit de houten bouwstenen
van het HiB-systeem, die bestaan uit vier vurenhouten stijlen h.o.h. 250
mm, met een binnen- en buitenbeplating. De stijlen zijn met zwaluwstaart-
verbindingen met de beplating verbonden en vormen daarmee verticale
open kanalen. De stenen hebben een standaardmaat van 1000 x 500 x
240 mm (l x h x d) en er zijn pasmaten met een lengte van 500 en 750 mm.
andere bouwstenen, bijvoorbeeld naast de kozijnen, worden exact op
maat gemaakt. De dikte van 240 mm is gekozen in verband met de ge-
wenste isolatiewaarde (rc van circa 4,5 m2K/W). voor de binnenwanden is
de variant van 160 mm dikte toegepast. Daarnaast zijn er nog bouwstenen
van 300 mm dikte leverbaar voor een nog hogere isolatiewaarde (rc van
minimaal circa 5,0).
34 Artikel
zijn aan de buitenzijde
bovendien voorzien van
extra houtvezelplaten (Pavatex).
Dit zorgt niet alleen voor een hogere
isolatiewaarde (ongeveer gelijk aan de 300
mm dikke variant houten bouwsteen), maar ook
voor een betere kierdichting. De vezelplaten zijn boven-
dien dampopen, zodat geen folies nodig zijn. ook de bouw-
stenen zijn ? door gepatenteerde gleuven ? naar buiten dampopen. in de
zijgevels zijn 55 mm dikke platen toegepast in verband met de afwerking met
stuc; de kopgevels hebben 22 mm dikke houtvezelisolatieplaten.
Houten gordingen
voor de oplegging van de vloeren op de houten wanden is ? gebruikelijk in
het systeem ? eerst een randbalk geplaatst met een profilering die aansluit
op de randafwerking van de bovenste laag houten bouwstenen. Deze
randbalk zorgt voor spreiding van de vloerlasten. op de randbalk is de
(houten) vloer opgelegd, plus opnieuw geprofileerde balken voor de eerste
laag stenen van de verdiepingswanden.
in de diverse houten bouwstenen voor de gevels op de verdieping waren
in de fabriek al de sparingen aangebracht voor de oplegging van de hou-
ten gordingen van het gebogen dak. Dit gebogen dak had tot gevolg dat
er vijftien gordingen nodig waren. Bovenop de gordingen is multiplex aan-
gebracht, aan de onderzijde eerst folie op papierbasis, vervolgens is isola-
tie in de holle ruimte ingeblazen ?n is de kap aan de onderzijde afgewerkt
met gipsplaten. op het dak is een (geschroefde) rieten dakafwerking aan-
gebracht.
Zaagsneden
in de houten bouwstenen kunnen op eenvoudige wijze leidingen worden
opgenomen. Hiervoor worden ? af fabriek ? de stijlen in de bouwstenen
voorzien van gleuven, waarin met behulp van een hardboardplaat een vrije
zone wordt gevormd voor leidingen tot 30 mm dik. in almere zijn de leidin-
gen hierin naderhand aangebracht. in de HiB-bouwstenen zitten boven-
dien standaard zaagsneden in de buitenbeplating die tot op de buitenste
beplating doorlopen (5 mm vanaf de buitenzijde). Deze sleuven zorgen voor
een dampopen constructie, waardoor geen waterdichte folie nodig is.
alle tussenwanden in de woning zijn ?f wanden van 160 mm dikke houten
bouwstenen ?f houtskeletbouwwanden van 120 mm dik. De houten
bouwsteenwanden zijn gevuld met kiezels waardoor deze zorgen voor een
goede warmteaccumulatie, ofwel voor een gelijkmatiger binnentempera-
tuur. De grotere massa zorgt bovendien voor een hogere geluidsisolatie,
wat in deze woning gewenst was in verband met een muzikale hobby.
voor de grote gevelopeningen in de kopgevel ? met een overspanning van
bijna 7 m ? is een houten portaal gemaakt, met een gelamineerde houten
ligger en kolommen.
Slimmer
ondanks dat het HiB-systeem al zo'n tien jaar op de ? vooral Duitse ?
markt is, vond Walraven het systeem nog wel voor verbetering vatbaar:
"v??r plaatsing van de eerste laag houten bouwstenen wordt eerst een
houten onderregel geplaatst met daarop een geprofileerde randbalk. Deze
bovenste balk sluit aan op de profilering van de eerste laag stenen. Dat
betekent echter wel dat er twee balken uitgelijnd en vastgeschroefd moe-
ten worden. ons idee was om van deze twee balken ??n balk te maken.
Dat scheelt uiteraard in tijd." alle balken worden op lengte aangeleverd en
door zwaluwstaartverbindingen verbonden.
Finnhouse bedacht ook dat het aanbrengen van de isolatie veel slimmer
kon: "Gebruikelijk was een wand met bouwstenen na de opbouw vanaf de
bovenzijde te vullen met isolatie. Daarbij moet voorkomen worden dat de
isolatie nat wordt; afdekken dus", volgens Walraven. "Maar het betekende
ook dat het isolatiebedrijf drie keer moest komen met de pomp: zowel
voor de wanden op de begane grond als later voor de wanden op de ver-
dieping en het dak. onhandig, vonden we. Daarom besloten we het hele
casco op te bouwen zonder isolatie. en vervolgens ? toen dit klaar was ?
gaten te boren door de buitenbeplating en z? in ??n keer alle isolatie aan
te brengen." Dat er met de houten bouwstenen snel gebouwd kan wor-
den, bewijst wel het feit dat het casco in zeven werkdagen was opge-
bouwd en na vier weken waterdicht was.
Het bouwsysteem
lijkt op een houten
uitvoering van Lego.
De dikte van 240 mm van de HIB-
bouwstenen is gekozen vanwege de
gewenste isolatiewaarde (Rc = 4,5
m2k/W). In de holle ruimten van de
bouwstenen is houtvezelwol (Steico
Zell) als isolatie ingeblazen.
Reacties