Vleugje Gaudi in Limburg 14 Artikel Aan de muur hangt een artist impression van een futuristisch gebouw. Kenmerkend is de gebogen vorm van het gebouw. "Dat is de ultieme droom", zegt Rob van Hove. "Nou, zet maar gewoon dat het een droom is, want als het ultieme verwezenlijkt is, zou dat betekenen dat je klaar bent. En dat is zeker niet het geval." De eerste toepassing van het door BB-Con ontwikkelde BetonBallon-concept is namelijk aanstaande. Op Venlo Green- park, het bedrijvenpark waar in 2012 de Wereldtuintentoonstelling Floriade wordt gehouden, wordt in dat kader het Wereldpaviljoen gebouwd volgens dit concept. "Het ontwerp van het paviljoen gaat uit van twee gebouwen van 600 m2 en 400 m2, die door een kleiner gebouw van ongeveer 100 m2 worden geschakeld. De beide grote gebouwen worden gemaakt van de- zelfde ballon, maar door er een deel van af te snijden ontstaan twee in grootte verschillende gebouwen", legt Van Hove uit. Vleugje Gaud? in Limburg Wilbert Leistra De Spaanse architect Gaud? gebruikte de kettinglijnmethode. Het Wereldpaviljoen dat men in het kader van de Wereldtuinbouw tentoonstelling Floriade 2012 in Venlo wil bouwen, wordt volgens het zelfde principe gebouwd. Verantwoordelijk hiervoor is architect Rob van Hove van BBCon, die zich met het ontwikkelde BetonBallonconcept, ook richt op ontwikkelingslanden. Voor het ontwerp van het paviljoen werkte hij samen met Kuin en Kuin Architecten. FOtO'sBB-CONVuGHt Vleugje Gaudi in Limburg 15 Artikel een behoorlijke CO2-reductie opleveren, omdat de gewelfde vorm van het gebouw zich prima leent voor het invangen van zonne-energie. Opgeteld betekent dit concept een effici?nte inzet van materiaal, hulpmiddelen en arbeid in vergelijking met soortgelijke gebouwtypen." Prototype Oktober 2008 sierde het prototype van de BetonBallon de cover van bouwIQ. In het begeleidende bericht werd gesproken van een kantoor in schijndel dat de eerste toepassing van het concept zou worden. Nu, ruim anderhalf jaar later, staat het kantoor er nog niet. sterker nog, waarschijnlijk wordt het Wereldpaviljoen in Venlo de eerste praktijktoepassing. Dat vraagt om een uitleg. "De ontwikkeling van een concept is een leerproces", begint Van Hove. "Als je met iets nieuws begint, kom je twee reacties tegen. De ene groep vindt het sexy, de andere kenmerkt zich door achterdocht; werkt het wel? Als ontwikkelaar van het concept is het de kunst om beide groe- pen een bevredigend antwoord te bieden, in de trant van `we weten jullie iets te bieden dat werkt en dat bovendien grote voordelen biedt'." Het in theorie ontwikkelde model kwam op het terrein van tu/e tot een prakti- sche uitwerking in de vorm van het prototype. "Hierbij hadden we de bo- venste twee verdiepingen van het te bouwen kantoor in schijndel op proef gemaakt. Naar aller tevredenheid", voegt hij eraan toe. Niets stond dus de bouw in de weg, zou je zeggen. Maar bouwen is samenwerken en de of- fertes voor het spuitbeton en het aanbrengen ervan, bevielen BB-Con niet. "Het is van groot belang om een nieuw concept betaalbaar te houden. Een project als het`earthship' in Zwolle dat van autobanden en lege flessen is gemaakt en waarbij gebruik wordt gemaakt van aardwarmte, is geweldig. Maar de kosten rezen de pan uit. Datzelfde gold voor het woonhuis in En- schede dat van afval is gemaakt. Duurzaamheid en Cradle-to-Cradle is prima, maar voor de opdrachtgever is het economisch aspect zeker ook Tsunami Even terug in de tijd, naar 2004 om precies te zijn. toen werd de wereld opgeschrikt door de tsunami in Azi?, een enorme natuurramp. Het gevolg: meer dan 200.000 doden en miljoenen daklozen. Van Hove zag de beel- den op tv en wilde wat doen. "Geld storten is een druppel op een gloei- ende plaat. Beter is het een praktische oplossing bedenken voor de daklo- zen, een manier van lichter, sneller en goedkoper bouwen." Die manier resulteerde in de BetonBallon. Hiermee kunnen gewelven of schalen op een economische manier in het werk worden gerealiseerd. Als bekisting wordt een grote voorgevormde ballon toegepast. "April 2005 werd begon- nen met de ontwikkeling. Een uitspraak van prof. ir. Adriaan Beukers werd mijn motto. Deze hoogleraar aan de faculteit voor Luchtvaart- en Ruimte- vaarttechniek van de tu Delft beweerde het volgende: als je vorm, materi- aal en proces op een goede manier kunt combineren, slaag je erin om lightness te maken. De vorm van het concept werd die van de kettinglijn. Het materiaal beton en het proces het spuiten van een minimale hoeveel- heid op een ballon. De ballon wordt na uitharding leeg gelaten en is op- nieuw te gebruiken. Lichtheid is hier tevens duurzaamheid", vertelt Van Hove. toch was duurzaamheid niet de eerste drijfveer die Van Hove bij de ontwik- keling van het concept voor ogen had. "We wilden per se een concept ont- wikkelen waarbij zo min mogelijk staal wordt gebruikt. Dat materiaal is al duur en zal in de toekomst alleen maar duurder worden, doordat China van- uit zijn enorme behoefte aan staal, deze markt steeds meer naar zich toe- trekt. Het uitgangspunt was goedkoper bouwen met minder materiaal." En is die besparing op materiaal gelukt? "Zeker", zegt Van Hove direct. "We gebruiken 80 procent minder staal. tel daarbij op een besparing van 50 procent op het beton, hetgeen uiteraard ook een besparing op de kos- ten oplevert. Bovendien wordt tijdens het bouwproces een CO2-reductie van minimaal 70 procent bereikt. Het gebruik van het gebouw kan ook nog Wereldpaviljoen Het Wereldpaviljoen ? een futuristisch paviljoen dat uit twee dertien meter hoge ge- bouwen bestaat ? op het bedrijvenpark GreenPark in Venlo wordt een educatief en recreatief belevingscentrum voor mondiale vorming van jong en oud. In het paviljoen wordt op een onderhoudende en instructieve manier aandacht geschonken aan onderwerpen als ontwikkelingssamenwerking, millenniumdoelen, duurzaamheid, solidariteit, fair trade, Cradle-to-Cradle en tuinbouw. Belangrijke onderdelen zijn de inleefateliers waarin een dorp, stad en platteland van een land uit ontwikkelingslan- den worden nagebouwd en waarin kinderen en volwassenen in een rollenspel aan de levende lijve ervaren hoe het is om in dit land te wonen. Ook worden moderne mid- delen ingezet waardoor bezoekers dagelijks in verbinding staan ? in woord en beeld ? met dorpen en steden in de Derde Wereld. Vleugje Gaudi in Limburg 17 Artikel van belang. Daarom heb ik het proces zelf ingericht. Al het materiaal is op afroep beschikbaar. Daar waar het mij in eerste instantie 2.500,- per m? zou kosten, lukt het me nu een aanzienlijk lager bedrag", zegt Van Hove niet zonder trots. Maar nog staat het kantoor in schijndel er niet. "Dat klopt, maar dat heeft met stedenbouwkundige procedures te maken. Het kantoor staat gepland in het buitengebied van schijndel. Hoofdkenmerk van het `Buitengebied' is de voorrang van de agrarische functie. Het wijzi- gen van de condities van een andere bestemming levert per definitie pro- blemen op. Maar het kantoor komt er en die vertraging is niet geheel en al ongunstig geweest, want die tijd hebben we kunnen gebruiken om alle bouwkundige details verder uit te werken." Maatschappelijk Bij het vermarkten van het BetonBallon-concept staat voor Van Hove het economisch aspect hoog op de agenda. Maar de maatschappelijke drijf- veer is voor de architect minstens van even groot belang, zo niet groter. Zo is hij lid van de architectuurdenktank van de solid House Foundation. "Deze stichting is zo'n zes jaar geleden opgericht om sociale huisvesting, scholing en duurzame infrastructuur te realiseren voor lage inkomensgroepen in ont- wikkelingslanden. Het gaat om de bouw van veilige en gezonde woningen die een positief effect hebben op de gezondheid van de bevolking." De afgelopen vier jaar is BB-Con bezig geweest met het ontwikkelen van sanitaire units voor soedan. "Deze zullen voorlopig wellicht niet in soedan worden geplaatst vanwege de gespannen situatie daar. Als er oorlogsdrei- ging is in een gebied, is de kans op samenwerking klein en de kans op vernieling groot. Daarom wordt nu naar Kenia gekeken", legt Van Hove uit. Belangrijk uitgangspunt van de solid House Foundation is dat de mensen waar het om gaat ook daadwerkelijk zelf mee doen. Als toekomstige be- woners hebben zij een eigen praktische en financi?le verantwoordelijkheid in het huisvestingsproject. De beschikbaarheid van lokale materialen is van belang bij de keuze van de ontwerpen. "Daarom hebben wij het eerste succesvolle prototype van een variant op het BetonBallon-concept ge- maakt, waarbij watervaste leem de basis is voor vorming van de schil. Leem is namelijk als grondstof bijna overal gemakkelijk verkrijgbaar. Wij verwachten met deze techniek snel en effectief slachtoffers van rampen van tijdelijke of permanente behuizing te kunnen voorzien. Ook in Neder- land ontwikkelen we momenteel voor een opdrachtgever een proefwoning. Deze woningen zijn prima geschikt voor de mensen die nu nog steeds geen goede woning hebben in het door de tsunami getroffen gebied in Azi?. En in feite staan we ook klaar om de mensen in Ha?ti te helpen met huisvesting. De beide grote gebouwen van het Wereldpaviljoen worden gemaakt van dezelfde ballon, maar door er een deel van af te snijden ontstaan twee in grootte verschillende gebouwen.