Amsterdam Zuidoost - Bijlmer in de volksmond - kruipt uit een diep dal omhoog. Na jarenlang kommer en kwel op vooral sociaal en maatschappelijk gebied wordt het stadsdeel een steeds aangenamere plek om te leven en te wonen. Een van de initiatieven hiertoe vormt de upgrading van de F-buurt, voorheen een berucht probleemgebied. Met Florena bewijst bouwer en ontwikkelaar Era Bouw dat schaalverkleining van twee bestaande flats in combinatie met lage nieuwbouw haarvruchten afwerpt.
24PROJECT 3
amsterdam
NR 4
augustus 2008
Amsterdam Zuidoost - Bijl-
mer in de volksmond - kruipt
uit een diep dal omhoog. Na
jarenlang kommer en kwel
op vooral sociaal en maat-
schappelijk gebied wordt het
stadsdeel een steeds aange-
namere plek om te leven en
te wonen. Een van de initia-
tieven hiertoe vormt de
upgrading van de F-buurt,
voorheen een berucht
probleemgebied. Met
Florena bewijst bouwer en
ontwikkelaar Era Bouw dat
schaalverkleining van twee
bestaande flats in combina-
tie met lage nieuwbouw haar
vruchten afwerpt.
tekst sjoerd meuleman
foto's era bouw
project 3
amsterdam
zuidoost
opknapbeurt
bijlmerflats
met laagbouw
loont
25PROJECT 3
amsterdam
NR 4
augustus 2008
Lange tijd haalde de Bijlmer slechts de kranten als het om rottigheid
ging. Grote delen van de hoogbouwwijk ? opgezet eind jaren zestig om
groots te wonen in een groene omgeving ? veranderden door de jaren
heen in een broeinest van criminaliteit en onrust. De meeste flats kamp-
ten met een gigantische leegstand. Verslaafden bepaalden meer en
meer het straatbeeld met als gevolg dat bewoners nog amper alleen
over straat durfden. In sombere buien werd zelfs gesproken over
slopen en opnieuw beginnen. De Bijlmer leek ten dode opgeschreven.
Projectontwikkelaar Guido Voermans van Era Bouw heeft wel een
vermoeden waarom het met de Bijlmer nooit goed lukte. Hij wijt het
vooral aan de immense omvang van de flats, waardoor bewoners in
anonimiteit opgaan en langs elkaar heen gaan leven. Voermans: Erzienflatsbijmetga≤rijenvanhonderdenmeterslang.Datwerktanonimiteit∈dehand.Metzo∨lwon∈≥nopeenrijtjeishetnietonlogischdatbewo≠rselkaarnietmeerke∩enofgroeten.′Daarbijwijsthijophetve≤groentussendeflatsdat,ironisch≥noeg,het≥voelvanonveiligheid∈dehandwerkte.Al dat groen is wel leuk,
maar wat er aan ontbrak was straatgericht wonen. De woningen bevon-
den zich allemaal hoog boven het maaiveld. Er was geen overzicht.'
BUREN De kentering kwam op gang
begin jaren negentig. Toen maakte de gemeente plannen bekend om de
Bijlmermeer zowel ruimtelijk als sociaal te vernieuwen. Onderdeel hier-
van vormde de opknapbeurt van de flats Fleerde en Frissenstein, ??n
van de meest problematische woongebouwen. Niet toevallig benoemde
Amsterdam straat≥richtwo≠n′→t??nvandeambities.Naeenh∞pv∞rwerkkwamereenst∪rgroep,waarnaEraBouwdeflatsvanwon∈gbouwverenig∈gPatrimonium(νΔForte)overnam,zeui→ntwikkelde,enermeeaandeslagg∈g.Debouw-enontwikkelmaatschapπjbesl∞tomvandeflatstweefl∈kestukkenafteknippen,endewon∈≥n≥heeltevernieuwbouwen'.
Daarnaast werden de algemene ruimten grondig aangepakt. Op het
aangrenzende maaiveld kwamen laagbouwwoningen en werden
parkeerplekken gecre?erd. Voermans licht toe: Geheelslopenwas≥enoptie.Decasco′swarendik∈orde,en∞kmetdewon∈≥nzelfwasniksmis.Zezijnge√npraktisch∈≥deeld.Puntwasal≤endee∥e∥omvangvandeflat≥bouwen.Daaromverk≤∈denwezedr∗ischmetalsachterlig≥nde≥dachtedebewo≠rsweerburente≥ven.′Nahetsl∞pwerkb≤venvande∞rspronkelijk247won∈≥ners≤chtskraphonderdover.Deontbrekende147stukskeerdenterug,maardanalsgrond≥bondenwon∈≥nophetmaaiveld.Ofsch∞nde26PROJECT3amsterdamNR4augustus2008laagbouwbenodigdwasomhetplankloppendtekrij≥n,b≤kenf∈anci-e≤overweg∈≥nnietlouterd∞rslag≥vend.KRITISCHEMASSABijeenste∂ijkvernieuw∈gspro-jectalsditzweertVoermansnamelijkbijeencomb∈atievanapparte-mentenenlaagbouwwon∈≥n.Laagbouwwoningen doen het goed.
Iedereen weet dat grondgebonden woningen in trek zijn. Voor apparte-
menten geldt hetzelfde mits de gebouwen kleinschalig zijn van opzet,
en gecombineerd worden met laagbouwwoningen.' Hij benadrukt:
Mensenwil≤nweerburenterug.′Deverk∞prest̲aten≥venhem≥lijk.Debijnahonderdwon∈≥n,al≤n∈hetmiddensegment,zijn∈mid∂sal≤maalverkocht.Alsstrategiek∞sEraerv∞romv∞raf-gaandaandeverk∞p??nwon∈ghe≤maalteverbouwen→tmodel-won∈g.De→el∞paanbelangstel≤ndenb≤ekbovenverwacht∈g.Bijhet≻esplaatstVoermansweleeno±erk∈g.Hijmeentdateenherontwikkel∈galsdezeal≤en≻esvolkanzijnwa∩eerersprakeisvanvoldoendekritische massa'. Een∈greepmoetwelwatop≤veren.Aanpakvanvijftigwon∈kjesheeft≥enz∈.Eenvernieuw∈gmoetzicht-
baar' zijn, anders zal het niet werken.' Hij voegt eraan toe dat de ontwik-
kelaar voorafgaand aan het project beh∞rlijkbreedonderzoek′verriche.Daaruitb≤ekdathetstadsdeelaantrekkelijk≥noegmoestzijnombewo≠rstetrekken.Veel mensen werken in Zuidoost. Mensen
vinden het toch prettig om dichtbij hun werk te wonen. Bovendien is
Zuidoost nog betaalbaar ? in vergelijking met de stad krijg je hier twee
keer zoveel meters voor je geld,' verklaart Voermans de belangstelling.
Verder stuitte hij op een interessante doelgroep, de zogeheten spijtop-
tanten. Veel∞rspronkelijkeBijlmerbewo≠rszijnd∞rdejarenheenweg≥trokkennaarAlmereofs∞rt≥lijke≥meenten.Al≤enb≤effamiliedanwelachter.Wa∩eerjewattebiedenhebt,haaljediemensenweerterug.′SCHERPInhou∂ijkbes→ndderenovatieuitruwwegdrie∂en.TeneerstepakteEradepl∫aan.Deberg∈-27PROJECT3amsterdamNR4augustus2008debalkonsvondbe→nherstelplaats.Tensloekre≥nded∞rvalbe-veilig∈≥nvanzowelbalkonsalsga≤rijeneennieuwel∞k.Dekolossa≤be→∩enbandenmaaktenplaatsv∞rissehardglazenpa≠elhekken.Voermans→ontzichtevredenmethetrest̲aat.Te≥nval≤rswarenernauwelijks,alwerdweldui∂ijkdatdecasco′svandeflatsdestijdsnogalzuinig' waren gebouwd. Hierdoor moest de constructeur nogal
eens wat ingrepen doorrekenen. De nieuwe dekvloeren bijvoorbeeld
vormden een probleem. De bestaande waren vijf centimeter dik, maar
door installatievoorzieningen kwam de aannemer daar niet mee weg.
De beoogde zeven centimeter werd te zwaar, uiteindelijk bleek na de
nodige aanpassingen een centimeter dunner toch haalbaar.
Dat het project louter tot tevreden gezichten heeft geleid komt
volgens Voermans mede doordat bouw en ontwikkeling binnen ??n
bedrijf plaatsvonden. Wa∩eerjeal≤s∈??nhandhoudt,kunje∨lscherperontwikke≤n.Projectenwordendan∞keerderhaalbaar.Onzebouwtakdenktmee,enprobeertonsa<ijdnaardemeesteconomischeoplossin≥ntesturen.′PROJECTGEGEVENSnaamenplaatsflorena,amsterdamaantalwon∈≥nentypen97appartementenbouwjaare∈djarenzeventigei≥naarverenig∈gvanei≥narenarχtectrenovatiedu∈ker&vande→rreaa∩emererabouwb.v.⋆tuitvoer∈g2003uitvoer∈gswijzeprojectmatigprojectfase≥realiseerdM∀TREGELENINHOOFDLIJNENSCHILdakvervan≥ndichte≥velplaatmateriaalenisolatievervan≥n≥velopen∈≥ndue≤beglaz∈gnieuwedeurenbalkonsreparerenWONINGINTERNkeukenvervan≥ndouchevervan≥n→i≤tvervan≥n∈∂∈gswijzig∈g(b∈≠ncasco)nieuwescheid∈gswandenvergrot∈gcasco(uitbouwopbouw)deelsberg∈≥n≥wijzigd∈won∈≥n(maiso∩ees)WONINGINSTALLATIEScv-mv-unitsvervan≥nrestwon∈g∈stallatievervan≥nGEM∃NSCHAPPELIJKERUIM-TENentreecomp≤etnieuwtrappenhalga≤rijene.d.reparerenliftvervan≥nberg∈≥nvervan≥nWOONOMGEVINGerfafscheid∈≥nvervan≥n∈richt∈gw∞nom≥v∈gnieuwKOSTENaa∩eemsom∈clusiefbtw→taalperwon∈g79.000euro≥nenb∈≠ngan≥nopdeeerstetweela≥nverdwe≠nenmaak-tenplaatsv∞reenaantalmaiso∩eewon∈≥n.Daarna∗kre≥ndetrappenhuizeneengrondi≥opknapbeurt.Erkwamennieuwe≥velpuienmetisolatieglas,deliftenwerdenvervan≥n,endewandenenvloerenkre≥nnieuwstuc-ente≥lwerk.Tensloedewon∈≥nzelf.Hierb≤venal≤endescheid∈gswandenstaan,derestwerdcomp≤etvernieuwd.Erak∞serv∞rdewon∈≥nopte≤verenmetdriekeuzesaanafwerkpakkeen.Deversχl≤nzaten∈keukens,sanitairente≥l-werk.Eend∈gs→ndvanafhetbeg∈afaanv∗:dekopersmoestenkant-en-klarewon∈≥nkrij≥n.Taπjtjeer∈enwo≠nmaar.Voer-mans:Uit onderzoek konden we een aardig profiel van de ge?nteres-
seerden opmaken. De gemiddelde koper leek ons geen klusser.
Daarom besloten we de woningen tiptop op te leveren.'
Behalve de keukens, toiletten en badkamers verving Era de installa-
ties. Ook de buitenzijde van de woningen werd opgeknapt. De gevel-
kozijnen kregen nieuwe draaiende delen, isolerende beglazing, en aan
Reacties