Besturen of ondernemen? 44 Paradox Nader bezien zijn er grote verschillen tussen besturen en ondernemen. In beide gevallen gaat het om een activiteit die zich in de top van de onder- neming afspeelt. Het woord kartrekker komt bovendrijven. Maar je kunt de kar op verschillende manieren trekken. Besturen associeer je dan met het consolideren van iets dat al is gegroeid. Ondernemen is gekoppeld aan jong, flexibel en dynamisch. De kunst zal zijn om dit te combineren. Bouwpoort Het idee om dit artikel te schrijven ontstond tijdens de eerste Bouwpoort- bijeenkomst. In Den Haag zoekt de markt steeds nadrukkelijker contact met de politiek en organiseert dan in het illustere Nieuwspoort zogenaam- de thematische poortbijeenkomsten. Zo is er al een Sportpoort, Milieu- poort, Woonpoort en een Pensioenpoort. In mei jongstleden kwam, als circa twintigste poort, voor het eerst de bouw in diverse geledingen bijeen: de Bouwpoort. Een prima initiatief omdat het helemaal niet vanzelfspre- kend is dat de politiek ons begrijpt en naar ons luistert. Overigens is de bouwwereld zelf ook nog te veel verdeeld. Dat gevoel had ik bij de eerste Bouwpoort ook. Deelnemers in een forum- discussie waren Sylvo Thijssen (CEO Grontmij), Gerard van de Aast (CEO VolkerWessels), Taco van Hoek (directeur EIB) en Betty de Boer (Tweede Kamerlid VVD). Rogier Rijkers van Cobouw was gespreksleider en het the- ma was `Sterker uit de crisis'. Zo op het eerste gezegd denk je dan dat dit thema vooral met innovatie en ondernemen te maken heeft, maar de dis- cussie ging ? mede gevoed door Van Hoek ? nogal lang over de economi- sche ontwikkelingen en de inschatting van effecten op de markt van de ko- mende jaren. Te weten de noodzaak van het aanzwengelen van de startersmarkt en het verminderen van de financieringsbeperkingen. De aan- zittende bestuurders hadden het over zaken als internationale spreiding om de crisis te doorstaan. Het wegnemen van de regeldruk kwam ook nog even aan de orde. Allemaal veranderingen gebaseerd op externe factoren. Paradox Besturen of ondernemen? Besturen en ondernemen worden in ??n adem genoemd. De begrippen lijken synoniem van elkaar, maar is dat zo? Deze keer een paradox over de overeenkomsten en met name de verschillen tussen onder nemen en besturen, waarbij vooral de vragen centraal staan of wij nog wel ondernemers hebben, en of wij het ondernemerschap wel voldoende stimuleren. Jos Lichtenberg Klantgericht Terecht vroeg Rijkers uiteindelijk naar wat bedrijven zelf konden doen, maar daar kwam verrassend weinig uit. Van de Aast vond dat de sector zeer klantgericht is. Aannemers doen immers precies wat de klant vraagt. Als je dat antwoord geeft ben je niet klantgericht, denk ik dan. Althans niet gezien vanuit het perspectief van een miljardenonderneming. Echte onder- nemers gaan op zoek naar de vraag achter de vraag. Die nemen niet zonder meer aan wat de klant zegt. De vraag moet altijd worden ge?nter- preteerd. Bovendien was het antwoord een projectgebonden antwoord, terwijl een onderneming vooral over de projecten heen moet kunnen kij- ken. Steeds precies doen wat elke individuele klant wil is als specialisatie wellicht kansrijk, maar de grote markt wil liever op hen afgestemde systeemoplossingen. Tenminste, vanuit een prijs-performanceafweging. De laatste oplossing zal immers dicht bij de wensen liggen en lijkt betaal- baar te zijn. Om een vergelijking met de modewereld te maken: de markt voor couturiers is klein. Sommigen zijn bereid de extreme prijzen te betalen om zich aldus te onderscheiden. De meeste klanten zijn echter tevreden met een industrieel concept. Door het brede aanbod van confectie kun je altijd vinden wat jou past. Die benadering zou je van een ondernemer, ze- ker aan het hoofd van een leidend bouwbedrijf, verwachten. Maar dat kwam er niet uit. Maatschappelijk innoveren Eigenlijk best zorgelijk. De Boer gooide nog wat olie op het vuur en ver- woordde het VVD-standpunt dat je de transitie aan de markt moet overla- ten. Dat bekt lekker natuurlijk, maar wat als het over ? maatschappelijk gezien ? noodzakelijke veranderingen gaat en je tegelijkertijd moet vast- stellen dat het onvoldoende wordt opgepikt? Zaken als stijgende zorgkos- ten die leiden tot een vraag naar zelfredzaamheid in woningen en wijken, en zodoende om andere bouwconcepten vragen, of energie- en materi- Besturen of ondernemen? 45 Paradox schorre, representant van de toeleverende industrie, en Bert van Delden, plaatsvervangend directeur-generaal Wonen, Wijken en Integratie binnen het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het overi- gens daar wel over. Door hen gebruikte woorden als nieuwe concepten en verdienmodellen sluiten daarbij aan. Ondernemerschap De bestuurders van de grote bouw- en adviesondernemingen zullen dus weer ondernemerscapaciteit binnen moeten halen om te voorkomen dat zij afglijden, of erger nog: afsterven. Geen Raad van Bestuur, maar een Raad van Ondernemen. De vraag waarmee je blijft zitten, is of dat nu aan het gebeuren is. Ik neem het nog niet echt waar, maar ik kan ook niet in elke keuken kijken. Ondertussen wordt het zorggevoel versterkt. De an- dere vraag is of er voldoende aanstormend ondernemerstalent is om het gat te vullen. Met een vlotte babbel komen we er niet meer. In een tijd van verandering zal veel inventief ondernemerschap nodig zijn. Dat zie je ove- rigens veel meer in de industrie, die van nature projectoverschrijdend denkt en handelt. Creativiteit zit in je of niet, maar de effectiviteit daarvan is afhan- kelijk van of je dit intelligent weet te koppelen aan kennis en kunde. Laat dat nu ook juist een bezuinigingspost van de overheid zijn. aalschaarste die snel tot nieuwe bouwtechnieken en gebruikersbehoeften moeten leiden. Het moet, maar het gebeurt nauwelijks. Noch bij aanne- mers, noch bij adviesbureaus en zelfs niet bij corporaties, terwijl zij toch vijftig jaar of langer aan het vastgoedproduct verbonden zullen zijn. Moet je met dit gegeven aan de zijlijn gaan zitten wachten en roepen dat je het aan de markt moet overlaten? Stel een huurder heeft in 2000 twee rekeningen, ??n van de corporatie met betrekking tot de huur, en ??n inmiddels even hoge van de energiele- verancier. Hij kan er maar ??n betalen, welke kiest hij dan denkt u? De corporaties hebben dan een probleem, gaan om hulp roepen en de staat zal bijspringen. En d?e rekening zal dan veel hoger zijn dan de rekening om nu wat masserend op te treden. Zie Griekenland, Ierland en Portugal. En wat te denken van het financieel steunen van banken die ons juist in de crisis hebben gebracht? Ik zeg niet dat het verkeerd is, maar spreken we niet populistisch met dubbele tong? De redding lijkt van de nieuwe ondernemers te moeten komen. Zij ontwik- kelen nieuwe verdienmodellen rondom diensten en producten, die ge- noemde problemen helpen oplossen en waarde cre?ren voor gebruikers. Als de vragersmarkt het heeft ontdekt, gaan die nieuwkomers ten koste van het ingeslapen establishment groeien. Dat kan met de noodzakelijke veranderingen snel gaan. Tijdens Bouwpoort hadden inleiders Rinus Plat-