20 A U G U S T U S 2005 Scandinavische snit Niet verwonderlijk is dat de meeste systemen van Scandi- navische snit zijn. Bouwen in hout is daar sinds mensen- heugenis gemeengoed, alhoewel volgens Centrum Hout de oervorm van houtskeletbouw uit Canada komt. Anno 2005 timmert zelfs gigant IKEA aan de weg van houtske- letbouw met het BoKlok-systeem, dat voorziet in 6- tot 8- kamerappartementen. Vanaf dit jaar komen ze voor het eerst buiten Zweden in Engeland op de markt. Ook in de VS doet de houtskeletbouw opgang. Dat dat zelfs op ui- terst milieubewuste wijze kan, bewijst de Greentech Hou- sing Company. Houtskeletbouw behelst de bouw van een houten frame dat bestaat uit dunnere houten balken in stijl- en regel- werk. Na isolatie wordt het vaak in hout afgetimmerd. Ook gemetselde of gestuukte buitenzijden behoren echter al tot het arsenaal van de moderne mogelijkheden van de houtskeletbouw. Houtstapelbouw, of logbouw, betreft het middels ingeni- euze inkepingen letterlijk op elkaar stapelen van zware massieve balken (logs) waardoor een robuuste gevel ont- staat. Gemak Er lijken technisch nog slechts weinig beperkingen aan de houtbouw te zitten, waardoor er geen belemmeringen meer zijn om de concurrentie met de conventionele bouw- technieken aan te gaan. Volgens de Vereniging van hout- skeletbouwers (VHSB) in Drachten speelt vooral het ge- mak waarmee prefab kan worden gebouwd houtskelet- bouw in de kaart. "Veel wijken worden geherstructureerd, waarbij woningen worden `opgetopt'. Dan kan met hout snel en gemakkelijk een nieuwe verdieping boven op het Houtskeletbouw en houtstapelbouw. Duizenden en dui- zenden woningen zijn intussen in Nederland gebouwd met behulp van deze twee duurzame bouwtechnieken. Wie een blik werpt op de kleurrijke folders van de fabri- kanten of hun met veel foto's uitgeruste websites bekijkt, kan niet anders dan concluderen dat de bouwtechnieken allang niet meer worden toegepast voor de vervaardiging van vakantiehuisjes en tuinhuisjes van het kaliber `blok- hut'. Twee-onder-een-kapwoningen, woningen met een verdieping met zware dakkapellen, huizen met architecto- nisch kekke torens, woningen met een moderne uitstraling of juist een traditioneel imago, bedrijfsgebouwen of utili- teitsbouw, het kan niet op. Ren? Didde F l e x i b e l , v e r n i e u w b a a r , c o m f o r t a b e l Bouwen met hout kreeg nieuwe marktkansen door recente technologische ontwikkelingen en de aandacht voor klimaat- vraagstukken. Dankzij de eigenschappen van het materiaal leent het zich ook goed voor maatwerk in zowel nieuwbouw als herstructurering. En prefabricage maakt houtbouw ook geschikt voor consumenten met een kleine beurs! hout Marktkansen voor Landgoed Welna Ruim 600 hectare telt landgoed Wel- na in Epe op de rand van de Veluwe. Boseigenaar Oene Gorter heeft er met grenenhout uit eigen bos een bosbouwschuur in houtstapelbouw gebouwd. "Op de begane grond vol- gen gehandicapte kinderen een dag- programma, op de eerste verdieping houden wij kantoor", vertelt Gorter. Als het aan hem ligt worden weldra tal van clubhuizen bij golfbanen opgetrokken volgens het Welna-gebouw. Het hout is FSC gecertificeerd en afkomstig van Gorters landgoed. Bij doorslaand succes komt het hout uit andere Veluwse bossen waaruit menige boom vanwege dunning moet ver- dwijnen. Gorter: "Houtskelet- en houtstapelbouw is een niche, maar wel een die zal groeien. Denk alleen maar aan de nieuwe landgoederen en de herstructurering van het platteland waar veel boerenstallen kunnen plaatsmaken voor nieuwe wo- ningen. Houten woningen van hout uit eigen streek kunnen daarin voorzien." WelnaBouwhout Foto:Filli?&Verhoeven A U G U S T U S 2005 21 ligt voor de hand dat de energiekosten de komende jaren nog flink zullen stijgen. Dat zal houtskeletbouw nog meer vleugels geven", gelooft De Vries. Opmerkelijk is dat de oude milieuvoordelen, die in de be- ginjaren werden gebezigd, nu minder vaak worden ge- noemd, aldus De Vries. Niet omdat milieu uit is of dat de milieuvoordelen van hout tegenvallen. Nog steeds is hout met afstand een respectabele duurzame, want vernieuw- bare grondstof. Maar doordat in de conventionele bouw intussen ook de nodige milieuverbeteringen zijn aange- bracht op het gebied van materiaalgebruik, afvalreductie en hergebruik zijn de verschillen minder onderscheidend geworden. De meeste houtskelet- en houtstapelbouwers betrekken hun hout uit Scandinavische bossen, vooral vuren (van de fijnspar) en grenen (van de den). Veel bedrijven zeggen of claimen louter hout te gebruiken dat is voorzien van het bekende FSC-keurmerk. Dit certificaat kan zelfs de goed- keuring wegdragen van de altijd kritische milieu- en derde wereldorganisaties. Duurzaam beheerd Volgens De Vries van De M?r kan echter lang niet alles uit FSC beheerde bossen afkomstig zijn. "Zoveel zijn dat er nog niet om aan de stijgende vraag tegemoet te komen. Wij gebruiken naast FSC-hout alleen hout uit duurzaam beheerde bossen. Dat wil zeggen dat voor elke gekapte boom onmiddellijk een nieuw exemplaar wordt aange- plant. Ondanks de trage groei door de lage temperaturen in de Noord-Europese landen is er dan na 15 tot 20 jaar weer een kaprijpe boom beschikbaar." Een andere speler van het eerste uur is Finnlogs, die uit Finland afkomstige en aldaar gezaagde balken toepast in stenen casco worden geplaatst", zegt secretaris Piet de Graaf van de VHSB. Cijfers over het toenemende aantal hsb-huizen worden niet bijgehouden. Centrum Hout meldt wel dat de toenemende trend vooral is te verklaren door de overheidscampagne "20 procent meer hout in de bouw". Twintig jaar geleden waren de perspectieven beperkter, herinnert Henk de Vries van de Friese houtskeletbouwbe- drijf De M?r in Grou zich. "Er bestonden toen nog geen geavanceerde gelamineerde houtconstructies, waardoor er per definitie technische grenzen zaten aan de maximale overspanning en belasting van de constructie. Verdiepin- gen bijvoorbeeld waren nagenoeg onmogelijk vanwege de doorbuiging van de balken." Anno 2005 geven de laminaatconstructies, de dunnere, op elkaar gelijmde balken, wel een voldoende waarborg voor optimale belasting. Houtskeletbouw en logbouw kunnen, vaak in combinatie met elkaar, de hoogte in. De combina- tie is voor de hand liggend. De begane grond uitgevoerd in stapelbouw biedt voldoende massa en constructief vermo- gen om een lichtere verdieping en dak in houtskeletbouw mogelijk te maken. Houtskeletbouw is daardoor ook aan- trekkelijker geworden voor architecten omdat ze door de voortgeschreden houttechniek meer ontwerpvrijheid heb- ben gekregen. Isolatie Volgens De Vries van De M?r is de toegenomen aandacht voor het klimaatvraagstuk de tweede reden voor de vlucht van houtskelet- en houtstapelbouw. "Met houtskelet- bouw is op relatief eenvoudige en goedkope wijze een hoogwaardige vorm van isolatie te krijgen. De traditione- le bouw heeft veel bereikt, maar het wordt steeds moeilij- ker en duurder om nieuwe doorbraken te bereiken. Het L I N K S Moderne houtske- letbouw architectuur van Architectenbureau Filli? & Verhoeven met een knip- oog naar de traditie. De gevels zijn opgebouwd uit Unilin-panelen, die normaliter worden gebruikt voor daken. R E C H T S Spe- ciaal voor de lagere inkomensgroepen bedacht meubelgigant IKEA samen met het bedrijf Skanska het prefab houten woningconcept BoKlok (woningen en appartementen). Buiten Scandinavi? inmiddels ook te koop in Groot-Brit- tanni?. houtbouw Bron:BoKlokUK hout 22 A U G U S T U S 2005 Hertog Hendrik van Lotharingen opdracht kan geven voor weer een serie vernieuwbouwwoningen. Er staan er nu 70, waarvan een aantal met een verdieping in houtske- let op een begane grond van houtstapelbouw. Stijgende omzet Ook het bedrijf GBS meldt een stijgende omzet. "We zitten vooral aan de bovenkant van het middensegment met hui- zen van 250 duizend tot 400 duizend euro", zegt Dani?l Verhoef van GBS. "De laatste jaren wordt er meer aan duurzaam bouwen gedaan. En bijvoorbeeld in Leeuwar- den, Drachten en Heerenveen verordonneren veel beeld- kwaliteitsplannen een `Scandinavische uitstraling'. Voor de uitvoering van dat soort plannen bouwen we veel huizen." Geen huis is hetzelfde bij GBS. Alles is toegesneden op de wensen van de consument. "De schetsen worden door een architect opgesteld en naar Zweden gestuurd", vertelt Verhoef. Daar wordt het naaldhout uit Zweedse bossen op maat gezaagd en in een casco gezet. Het wordt naar Nederland vervoerd samen met een Zweeds bouwteam dat de zaak hier afmonteert. Schilderen gebeurt met ver- ven die het milieu weinig schaden. "Onze vaste onderaan- nemers leveren het installatiewerk. Desnoods leveren we er een ecologische tuin bij." ????????????????????????s Nederlandse woningbouwprojecten. Ook Finnlogs con- stateert vergenoegd een toenemende vraag naar houtsta- pelbouw. "Ons hout is afkomstig van het FSC-gecertifi- ceerde bedrijf Pellow in Finland", vertelt medewerker Bregje Holla van Finnlogs in Vlijmen. De Finse balken met een doorsnede van 92 millimeter worden onder meer toegepast in de vervangende nieuwbouw in de wijk Schut- tersbosch in Eindhoven. Daar worden in fasen maar liefst 347 stokoude houten noodwoningen vervangen door moderne exemplaren. "Het zijn woningen van pal na de Tweede Wereld Oorlog die Philips voor een aantal werknemers kon laten bouwen door de ruil van gloeilampen tegen Oostenrijks hout", zegt Holla. "Er woont nog steeds een oorspronkelijk deel van deze bewoners. De gemiddelde leeftijd van de bewo- ners is daarom hoog. Een deel wil graag over naar de nieuwbouwwoningen." Een ander deel zal letterlijk het huis uitgedragen worden waarna woningbouwvereniging Info Websites: www.demar.nl, www.gbs-zweedse- kwaliteitsbouw.nl www.boklok.com (IKEA), www.green- techhousing.com, www.finnlogs.nl en www.finnhouse.nl. Prefab dak Enkele jaren terug werkte Stichting Natuur en Milieu in het project Economie Light samen met bedrijven aan een meer effici?nt en milieuvriendelijk gebruik van materia- len en energie bij de bedrijfsvoering. Een van de resulta- ten was de oprichting van Stichting Bouwsystemen Eco- nomie Light, waarin verder wordt gewerkt aan duurzame en energiezuinige bouwconcepten, onder meer op basis van prefab. Het bedrijf Unidek, dat prefab dakelemen- ten van hout en piepschuim produceert, is een van de belangrijkste trekkers. In een renovatieproject in Eindho- ven heeft Unidek met BEL onlangs in een renovatiepro- ject 32 daken vervangen met voorgezaagde prefab dak- elementen (met FSC-hout). In ??n dag tijd ? acht keer zo snel als normaal ? werd een compleet nieuw dak op vier huizen tegelijk geplaatst, met schoorsteen en al. Dat zonder af- en aan rijdende busjes, overlast van lawaai- ige containers of afval. Prefabricage in de fabriek levert 50% minder materiaalverbruik en een 50% hogere energieprestatie dan het Bouwbesluit vereist. En de be- woners? Die konden na een dagje uit ?s avonds weer te- rug naar huis. Info: www.b-el.nl. Houtskeletbouwwoningen passen goed in een consumentgerichte aanpak. Ze kunnen eenvoudig op maat worden gemaakt, en naar keuze worden afgewerkt met baksteen of hout. Het bedrijf GSB levert haar woningen desgewenst zelfs compleet met ecologisch aangelegde tuin! GSB GSB In de Eindhovense wijk Schuttersbosch is een groot aantal houten woningen vervangen door nieuwe, volgens Fins systeem. Foto:WoonbedrijfGSB