Net buiten een Leidse singel ligt De Oranjerie. Deze plek ligt beschut, ingeklemd tussen oude bebouwing van de Marewijk. De bewoners waren zelf initiatiefnemer en opdrachtgever en zorgen nu voor het onderhoud en beheer.
34 N OV E M B E R 2005
ningen. Hun architect vonden de bewoners
door een selectie; het werd BEAR Archi-
tecten.
De bewoners onderhouden het terrein en de
woningen zelf. Uit het fonds wijkinitiatieven
van de gemeente Leiden ontvangen zij een fi-
nanci?le bijdrage voor onderhoud en beheer.
Er zijn aparte werkgroepen met die taken
opgericht, en ook werkgroepen rond the-
ma's als tuin, energie, multifunctionele
ruimte en sociale contacten.
In het complex zijn collectieve ruimten op-
genomen. Zo is er een gemeenschappelijke
ruimte met keuken, waar bezoekers kunnen
worden ontvangen, en een wasserette voor
algemeen gebruik. Ook de gemeenschappe-
lijke tuinen vragen om onderhoud.
Twee bouwblokken
Het terrein heeft een onregelmatige vorm en
er loopt een sloot dwars doorheen. Dit leid-
Sjaak van Rijn zocht zo'n 15 jaar geleden
via een advertentie medestanders om een
milieu- en mensvriendelijk project te realise-
ren in een stedelijke omgeving. In 2003 is De
Oranjerie in Leiden door de bewoners in ge-
bruik genomen. Het resultaat mag er zijn.
Bewonersvereniging
Op een terrein van een voormalige melkfa-
briek en een hoveniersbedrijf bleek al jaren
een woningbouwbestemming te rusten. Het
gebied ligt beschut, ingeklemd tussen oude
bebouwing van de Marewijk, en leende zich
goed voor de plannen. Wel moest vervuilde
grond worden vervangen. Het hoveniersbe-
drijf werd uitgekocht. De bewonersvereni-
ging riep de hulp in van woningstichting
Ons Doel voor het ontwikkelen van de wo-
Projectgegevens
Ger de Vries
L e i d e n , D e
De kopwoning met nestkastjes, gezien vanaf de
Maredijk.
PROJECTBESCHRIJVING
Net buiten een Leidse singel ligt De Oranjerie. Deze plek ligt beschut,
ingeklemd tussen oude bebouwing van de Marewijk. De bewoners waren zelf
initiatiefnemer en opdrachtgever en zorgen nu voor het onderhoud en beheer.
s opdrachtgever: Bewonersvereniging
De Oranjerie, Leiden
s ontwikkelaar: Woningstichting Ons Doel,
Leiden
s architect: BEAR Architecten, Gouda
s projectarchitect: Tjerk Reijenga
s aannemer: Slokker Bouw bv, Zoetermeer
s installateur W: Klein Poelhuis Bilthoven bv,
Bilthoven
s installateur E: TBK Technisch Bureau Koppes
BV, IJsselstein
s adviseur casco: Raadgevend ingenieursbureau
Peree bv, Gorssel
s adviseur installaties: Technisch adviesbureau
Crone, Nijmegen
s gebruiksoppervlak: 114 tot 136 m2
s aantal woningen: 12 eengezinswoningen,
2 x 5 appartementen en 2 gemeenschappe-
lijke ruimten
s realisatie: 2003
s locatie: De Oranjerie - Maredijk/Alo?laan,
Leiden
Informatie en documentatie
s De Oranjerie, Sjaak van Rijn,
j.m.vanrijn@xs4all.nl.
s BEAR Architecten, Gouda, tel. 0182?529899,
fax 0182?582599, office@baer.nl,
www.bear.nl.
De auteurs
De projectbeschrijving is verzorgd door Ger de
Vries (V&L Consultants-Rotterdam, redacteur van
Puur Bouwen en gastdocent Milieutechnisch
Ontwerpen in relatie tot Architectuur, Faculteit
bouwkunde, TU-Delft).
Foto:V&LArchief,Rotterdam
Foto:V&LArchief,Rotterdam
N OV E M B E R 2005 35
O r a n j e r i e
L I N K S De achterkant van de eengezinswoningen ligt op het zuiden. M I D D E N De af-
sluitbare fietsenstalling. R E C H T S De hoge gevel van de eengezinswoningen grenst aan
een breed pad.
staat uit 24 woningen, 12 eengezinswonin-
gen en 12 appartementen waarvan drie
huurwoningen. De twee gemeenschappelij-
ke ruimten komen daar nog bij.
Hoge wand
Bijzonder is de hoge wand aan de noordkant
van de eengezinswoningen. Door de helling
van het zonne-energiedak aan de zuidkant
(zie kader) lijkt het alsof de woningen vier
verdiepingen hoog zijn. De zolder heeft
naast ramen op stahoogte ook hoog ge-
plaatste ramen en krijgt zo extra daglicht.
Collectieve wensen van de bewoners zijn zo
veel mogelijk gehonoreerd. Al kon niet aan
alle individuele wensen worden voldaan.
Wel hadden de bewoners een grote keuze-
vrijheid bij de woningindeling. De woningen
zijn opgeleverd zonder keuken- en badka-
merinrichting. Ook het bouwbehang en de
plinten zijn achterwege gelaten. Alle huizen
hebben voorzieningen om een centraal stof-
zuigsysteem aan te brengen. Een aantal be-
woners heeft daar inmiddels gebruik van ge-
maakt. De eengezinswoningen kregen een
extra fundering om later eenvoudig serres te
kunnen toevoegen. ????????s
de tot veel plussen en minnen over hoe er te
bouwen. In dit proces hadden de bewoners
zelf een grote rol. Op het terrein kwamen
uiteindelijk twee bouwblokken.
E?n daarvan is een groot aaneengesloten blok
met in het midden zeven appartementen, een
gemeenschappelijke ruimte en een wasseret-
te. Aan de voorkant van de woningen ligt een
breed fiets- en wandelpad waar kinderen ook
spelen. Hier bevindt zich ook de gemeen-
schappelijke fietsenstalling. Aan de achter-
kant ligt een gemeenschappelijke tuin. Schu-
ren met sedumdak vormen een afscheiding
naar de buren. Het regenwater van de
schuurdaken wordt opgevangen in tonnen.
Dat van het woongebouw gaat naar een gro-
te opslagtank in de gemeenschappelijke tuin
en vervolgens naar toiletten en buitenkranen.
Aan de Alo?laan staat een kleiner blok, met
vijf appartementen en een gemeenschappelij-
ke ruimte die ook als woning kan worden ge-
bruikt. Schuin achter de woningen liggen vijf
parkeerplaatsen. Genoeg tot nu toe, omdat er
slechts een aantal auto's is voor gezamenlijk
gebruik. Het NS-station ligt op loopafstand.
Een brugje over de verbrede sloot verbindt
beide delen. Het totale plan (0,5 hectare) be-
Foto:V&LArchief,Rotterdam
Foto:V&LArchief,Rotterdam
In het grote bouwblok met eengezinswoningen ligt in
het midden (hier links) een deel met appartementen.
Foto:V&LArchief,Rotterdam
36 N OV E M B E R 2005
PROJECTBESCHRIJVING
Bijzonder zonnedak
Het zonnedak van De Oranjerie is een metalen felsdak waarop
een film van amorf silicium is aangebracht. Het dak ligt op 12
eengezinswoningen en heeft voor zonne-energie een gunstige hel-
ling. De verwachte opbrengst van het systeem is 22.000 kWh per
jaar. Dat is ongeveer de helft van het jaarlijkse elektriciteitsverbruik
van alle huishoudens en voorzieningen samen. De huishoudens
zijn overigens zeer spaarzaam met energie.
Het PV-dak is eigendom van de Vereniging van Eigenaren De
Oranjerie, die negentien woningen en enkele collectieve binnen-
en buitenruimten beheert. De opgewekte zonne-energie wordt bui-
ten de woningen `gebundeld' en aan het lokale elektriciteitsnet ge-
leverd. Energiebedrijf Greenchoice uit Rotterdam koopt de zonne-
elektriciteit en betaalt voor het gebruik van de groencertificaten die
bij het dak horen. Overigens kopen veel bewoners individueel bij
Greenchoice `groene' elektriciteit in en soms ook `groen'gas.
In de bovenste strook van het felsdak en op de platte daken van
twee appartementgebouwen zijn bovendien zonnecollectoren ge-
plaatst, voor de individuele zonneboilersystemen. Hiermee wordt
warmwater gemaakt voor gebruik in badkamer en keuken.
Situatie. Rechts de Maredijk en boven de Alo?straat.
Plattegronden appartementen Alo?straat.
Plattegronden eengezinswoningen en appartementen.
BEARArchitecten,GoudaBEARArchitecten,Gouda
BEARArchitecten,Gouda
Bron:VVEDeOranjerie
N OV E M B E R 2005 37
bewoners
s bewonersinitiatief en collectief op-
drachtgeverschap s bewonersvereniging
met werkgroepen, sociale betrokkenheid
s vergaande bewonersinvloed tijdens
planproces s bewonersinformatie en
voorlichting over duurzaam en gezond
woongedrag s gebruiksaanwijzing mi-
lieu- en energiemaatregelen s collectief
beheer buitengebied s groene hypotheek
energie ++
s EPC = 0,75 ? 0,80 s compacte bouw
s Rc vloer = 4,0 W/m2.K; gevel 3,5; dak
4,0 s HR++-glas s geen open trap in
woonkamer s op de zon geori?nteerde
verblijfsruimten met grote ramen s grote
en hoog geplaatste ramen s daglichttoe-
treding in trappenhuis bij appartementen
s HR-ketel NOx-arm s zonneboiler s PV-
systeem (amorf silicium) s wandver-
warming en lage-temperatuurradiato-
ren (verdieping) in eengezinswoningen
s vloerverwarming in appartementen
s ventilatie: natuurlijke toevoer en me-
chanische afvoer s thermostatische radia-
torkranen s warmteopslag in betonnen
wanden en vloeren s gezamenlijke was-
droger s groene stroom s groen gas (ge-
deeltelijk)
water ++
s regenton bij bergingen s regenwaterop-
vang voor toiletspoelingen en tuin
materialen en constructies +
s grote dakoverstekken s constructie van
kalkzandsteen s ankerloze woningschei-
dende wanden s betongranulaat in ka-
naalplaatvloeren s gemetselde gevels
s cellenbeton binnenwanden s multiplex
binnen FSC s gevingerlast larix buitenko-
zijnen en ramen FSC s vurenhouten kozij-
nen en trappen s anhydriet gietvloer, los
gelegd s zwevende dekvloer s minerale
wol als isolatie s droog beglazingssys-
teem s watergedragen acrylaatverf bin-
nen s high solid verfsysteem buiten s bin-
nenriolering van PPC s regenwaterafvoer
van PE s kunststof waterleidingen waar
mogelijk s bergingen van gekookt hout
binnenmilieu ++
s ankerloze woningscheidende wanden
s zwevende dekvloeren s ventilatie kruip-
ruimte s lagetemperatuurverwarmingssys-
teem s extra ventilatieschakelaar in de bad-
kamer s te openen ramen s centrale stof-
zuiginstallatie (optie) s aparte was- en
droogruimte met ventilatie in appartemen-
tengebouw s netvrij-schakelaar voor slaap-
kamers s extra daglichttoetreding s han-
gend toilet (optie)
voorkomen van bouwafval +
s scheiden bouwafval in 7 fracties s kit-
arme detaillering s oplevering zonder keu-
keninrichting en met opties badkamer en
keuken s geen bouwbehang s loze leidin-
gen voor elektriciteit en stofzuigsysteem
s extra dakdoorvoerpunten
voorkomen van huishoudelijk
afval ++
s gescheiden afvalinzameling s recycling
van glas, papier, karton, kleding, batterij-
en, blik s voor-verzamelruimte bij voordeu-
ren s compostering in tuinen s aparte re-
genwaterafvoer s verbeterd gescheiden
rioleringsstelsel
groen ++
s behoud bestaande monumentale moer-
beibomen s sedumdak op bergingen s nes-
telvoorzieningen (gierzwaluwkastjes) s na-
tuurlijke erfafscheiding s deels zachte oever
s gemeenschappelijke tuinen s groene
speelruimte in de buurt
mobiliteit en vervoer
s openbaar vervoer op loopafstand s ge-
meenschappelijke overdekte fietsenstalling
s deels parkeren op eigen terrein s autoluw
binnenterrein s laag percentage eigen-
autobezit s auto delen
diversen
s gemeenschappelijke tuin, terras, wasse-
rette en vergaderruimte s ontmoetingsruim-
ten s nabijheid dagelijkse en stedelijke
voorzieningen
Bijzondere Milieumaatregelen
De Oranjerie ? Leiden
Bovenstaande is een opsomming van gerealiseerde milieumaatregelen. De meeste vaste maatregelen uit het Nationaal Pakket
Duurzaam Bouwen worden niet genoemd. Er is een subjectieve beoordeling gemaakt van de mate waarin aan een bepaald mi-
lieuthema aandacht is besteed: o weinig, + redelijk, ++ aanzienlijk of +++ veel.
De appartementen tussen de eengezinswoningen. Op de begane grond bevin-
den zich daar gemeenschappelijke ruimten.
De eengezinswoningen grenzen aan een gemeenschappelijke tuin. Op het dak
zijn de zonnecellen goed zichtbaar.
Doorsnede eengezinswoning.
BEARArchitecten,Gouda
Foto:V&LArchief,RotterdamFoto:V&LArchief,Rotterdam
Reacties