Explosief omvormen gaat als volgt: plaats een metalen plaat op een matrijs die de vorm heeft die de plaat moet krijgen. Plaats het geheel in een water- bassin met daarin een explosieve lading, bijvoorbeeld TNT. Als de explosie wordt ontstoken drukt deze de plaat in de matrijs waardoor de plaat de ge- wenste driedimensionale vorm krijgt. De techniek klinkt eenvoudig, maar biedt verrassend veel mogelijkheden. Deze worden niet beperkt door de grootte of de kracht van een machine, omdat er simpelweg geen machine nodig is, alleen een matrijs, een water- bassin en een explosieve stof. Het bedrijf Exploform (zie kader) is de enige gespecialiseerde leverancier ter wereld die werkt met deze techniek. Nieuwe mogelijkheden Vrijwel elke vorm, grootte, dikte en metaalsoort kan explosief omgevormd worden. Zo worden bij Exploform niet alleen aluminium platen van 0,3 mm dik vervormd, maar ook RVS platen van maar liefst 60 mm dik. Eigenlijk zijn de enige beperkingen de vervormbaarheid van het materiaal en de beschik- 30Explosieve vormen Industrie en ontwerper Industrie en ontwerper Explosieve vormen Architectuur wordt steeds vrijer en architecten tekenen steeds vaker dubbelgekromde vormen in hun ontwerpen. Het is lastiger om deze vormen vervolgens in metaal te realiseren. Er is nu een techniek ontwikkeld waarmee de mogelijkheden vrijwel onbegrensd zijn: explosief omvormen. Met deze techniek zijn ondertussen al enkele spraakmakende dubbelgekromde gevels gerealiseerd. De mogelijkheden lijken eindeloos. EXPLOFORMB.V De hoeken van het ING gebouw in Amsterdam zijn dubbelgekromd met behulp van de explosietechnieken. De gevel van Theater Castellum in Alphen aan den Rijn is gevormd met behulp van explosies. EXPLOFORMB.V bare grootte van het plaatmetaal. De grootte van explosief gevormde pro- ducten ligt ver uit elkaar en varieert tot nu toe van 3 centimeter tot 20 meter. De techniek kan worden gebruikt voor verschillende metalen zoals alumini- um, roestvaststaal, nikkel, titanium, maar ook voor composietpanelen zoals Gutbond. Niet alleen vlakke platen, maar ook gekromde platen en zelfs ci- linders vallen explosief te vervormen. De gebruikte matrijzen worden ge- maakt van aluminium, staal, MDF of beton, afhankelijk van de toepassing. De techniek wordt toegepast voor onderdelen voor gasturbines, nucleaire installaties, kunstvoorwerpen en voor architectonische gevelpanelen. In de architectuur worden met name twee soorten explosief gevormde panelen toegepast: dubbelgekromde hoekpanelen en vlakke gevelplaten met een reli?f erin. Engineering Zodra er een aanvraag bij Exploform binnenkomt begint het engineerings- proces. Dit begint met de vraag of explosief omvormen in dit geval wel de beste oplossing is. In sommige gevallen blijkt een andere techniek namelijk goedkoper of is een combinatie van technieken de beste oplossing. Zo zijn de bolle panelen van het Boostergemaal in Amsterdam bijvoorbeeld ge- rubberperst, terwijl de zadelvlakvormige panelen explosief zijn gevormd. In samenwerking met de architect wordt het ontwerp altijd zo kosteneffectief mogelijk gemaakt. Dit gebeurt bijvoorbeeld door zoveel mogelijk verschillen- de panelen uit ??n vorm te maken, waardoor er minder matrijzen nodig zijn. In andere gevallen kunnen dubbelgekromde panelen worden vervangen door enkelgekromde panelen die zonder een speciale matrijs gemaakt kun- nen worden. Een voorbeeld hiervan is het ING gebouw in Amsterdam waar- bij alleen de hoeken dubbelgekromd zijn. De andere panelen zijn enkelge- kromd. Al lijkt het alsof de hele neus van het gebouw dubbelgekromd is. In bepaalde gevallen is een vorm zo moeilijk dat die niet kan worden gerea- liseerd. Om hier in een vroeg stadium achter te komen wordt een simulatie uitgevoerd van het omvormproces. De vorm kan dan eventueel in een vroeg stadium worden aangepast zodat de plaat niet zal scheuren of plooi- en tijdens het omvormproces. Dit is gebeurd bij de hoekpanelen van de ko- kers over het Smedinghuis in Lelystad. De kokers waren oorspronkelijk van kunststof gemaakt en moesten na een brand worden vervangen door alu- minium panelen. Maar, de vorm bleek te moeilijk. Je kunt niet zomaar elke vorm van kunststof ook uit metaalplaat vormen. Samen met de opdracht- gever werd een acceptabele vorm gekozen waarbij de plaat nog net niet scheurde. 31Explosieve vormen Industrie en ontwerper Hugo Groeneveld Hugo Groeneveld is mede- oprichter en directeur R&D van Exploform B.V. Exploform De architect Michiel Cohen van Cepezed, zag een trend in de architectuur met dub- belgekromde vormen ontstaan. Vervolgens tipte hij TNO dat explosief omvormen de ideale methode is om deze vormen te realiseren, waarop TNO een onderzoek start- te. Exploform is in 1998 opgericht als een spin-off van dit onderzoek. Aandeel- houders van het bedrijf zijn Van Campen Aluminium uit Lelystad en TNO. Info: www.exploform.com en www.campen.nl. Enkele voorbeelden van toepassingen zijn: Hoekstukken van het Haarlemmermeer Paviljoen van de Floriade van 2000 (Asymptote, gelakt aluminium) Hoekstukken van het ING kantoor in Amsterdam (Meijer & Verschooten, geanodiseerd aluminium) 1650 m2 gevelpanelen "Desert Storm" van Theater Castellum in Alphen aan den Rijn (Kraaijvanger Urbis, voorgelakt aluminium) Zadelvlakvormige hoekstukken van het Boostergemaal in Amsterdam (Group for Architects, roestvaststaal) Bij explosief omvormen worden drie- dimensionale vormen gecre?erd met behulp van explosies. Er wordt een metalen plaat op een matrijs in een waterbassin geplaatst met daarin een explosieve lading. Als de explosie wordt ontstoken drukt deze de plaat in de matrijs. EXPLOFORMB.V EXPLOFORMB.V EXPLOFORMB.V De zadelvlakvormige panelen van het Boostergemaal in Amsterdam zijn explosief gevormd.