1 Zitkuilen en bloemetjesbehang 29-10-2015 Nu de grens van stadsuitbreiding op veel plekken is bereikt, moeten we ons meer gaan richten op ingrijpen in bestaande stedenbouwkundige structuren. Begrip hiervan is daarbij zeker niet onbelangrijk. `Traktaat ? Voetafdrukken van de samenleving' neemt de lezer mee op een honderdjarige reis langs onze woning- en stedenbouw en beschouwt de ontwikkeling van de Nederlandse woningvoorraad in de gemaakte voetafdrukken. Op 22 september 2015 is tijdens een interactief symposium aan de TU Eindhoven het eerste exemplaar overhandigd aan de aanwezigen. Tekst en beeld Sandra Arts, BouwhulpGroep Als oprichter van de Kennisbank bestaande woningbouw, voormalig docent aan de Hogeschool Rotterdam en Universiteit Eindhoven en regisseur van de beurs Renovatie & Transformatie, vond Martin Liebregts kennis delen van groot belang. Ter nagedachtenis aan de voormalig hoofdredacteur van Renda ontstond het idee om tijdens het symposium de boekpresentatie te combineren met kennisdeling. Deelnemers werden verdeeld in zes groepjes die elk de opdracht kregen een tijdsperiode van het boek te lezen en een pitch te geven. "Om te voorkomen dat iedereen het boek mee naar huis nam en ongelezen in de kast zet, werd gekozen voor een creatieve en actieve werkvorm. Daardoor vond ook meteen het ontmoeten plaats", zegt 2 Jetske Thielen van Renda. "Na de aftrap van Aline Zwierstra (WonenBreburg) Paul Terwisscha van Scheltinga (Woonbedrijf) en Bas Sievers (Wonen Limburg) gingen we in kleine groepjes uiteen om een deel van het boek samen door te nemen, te bespreken, elkaar te bevragen en eigen ervaringen te delen. Vervolgens koppelden we dit gezamenlijk terug aan de rest van de groep." Met veel enthousiasme gaven de deelnemers hier invulling aan. Oranjebruin bloemetjesbehang Wat opviel, was dat er vooral veel herkenning was. Veel van de aanwezigen zijn opgegroeid in bloemkoolwijken uit de jaren zeventig en weten nog dat het de periode was met de bonte vloerbedekking, het oranjebruine bloemetjesbehang en de bergingen aan de voorzijde. Deze bloemkoolwijken met steenachtige woonerven en kenmerkende zitkuilen waren een reactie op de rechte straten uit de jaren zestig. Door het onderscheid tussen woonstraten en verkeerstraten, kon je er heel goed op straat spelen, maar het was ook een doolhof waar je bezoek kon verdwalen. Beoordeel op juiste kwaliteit Tijdens het symposium was het iedereen duidelijk dat je de verschillende wijken in de verschillende bouwperioden op de juiste kwaliteit moet beoordelen. Een tuindorp met smalle straten kent bijvoorbeeld andere problematiek dan een wijk uit de jaren zestig, waarin leegstand van winkelcentra een groter probleem is. Je kunt niet op alles dezelfde norm leggen; dit zou afbreuk doen aan de bijzonderheden die elke afzonderlijke bouwperiode heeft. Verder werden per groep veel kwaliteiten en dilemma's genoemd die van toepassing zijn op de verschillende herkenbare voetafdrukken. Kijk bijvoorbeeld naar de repetitie, soberheid en grootschaligheid van jarenzestigwijken, waarin doorzonwoningen een goede formule zijn gebleken. Voor lege winkelcentra in deze buurten zal een oplossing moeten worden bedacht en er zullen afspraken moeten komen over het toe- eigenen van openbaar gebied aan woningen (landjepik). Wat nog altijd positief wordt Van tuindorp tot Vinex-wijk Geen enkele wijk is uniek. Het stedenbouwkundig ontwerp van een buurt of wijk is het resultaat van de visie uit die periode. Die visie heeft geleid tot herkenbare stedenbouwkundige structuren als stempelverkavelingen, tuindorpen en bloemkoolwijken. Elk met eigen specifieke voordelen, maar net zo goed met kenmerkende nadelen. Denk bijvoorbeeld aan de omvang van auto's in de straat bij tuindorpen en de onherkenbaarheid in bloemkoolwijken. `Traktaat' is ingedeeld in tijdsperioden, vanaf de vroege tuindorpen tot aan recente Vinex-wijken. Ter verduidelijking van het betoog zijn per periode iconen aangegeven die als herkenbaar voorbeeld dienen. Met als toevoeging referentieprojecten uit de praktijk van de BouwhulpGroep. `Traktaat, voetafdrukken van de samenleving' door Yuri van Bergen en Sandra Arts, is verkrijgbaar op www.renda.nl/shop. 3 gewaardeerd aan deze wijken, zijn de transparantie van de stempelverkavelingen uit die periode, het groencasco en de open ruimte. Begrip voor bestaande Voor aanpak van dergelijke wijken is van belang hun dilemma's en kwaliteiten te combineren met de huidige wensen en ambities op het vlak van betaalbaarheid, individualiteit en kwaliteit. Ingrijpen begint dus bij begrip en de waarde van het bestaande. `Traktaat' geeft richting aan het herkennen van de waarde van die wijken. Effectief kennismaken en delen "Op het TU-terrein voel je de energie van studenten, onderzoek en ambitie. Deze plek voor boekpresentatie van `Traktaat' werd niet met toeval gekozen, maar bewust vanwege de banden die Bouwhulp-oprichter Martin Liebregts heeft met de universiteit", vertelt Jetske Thielen van Renda. "Hij heeft er gestudeerd, les gegeven en vanuit de wetenschapswinkel ontstond uiteindelijk ook BouwhulpGroep." Thielen was aanwezig tijdens het symposium. "We zaten met een select groepje bij elkaar, allen met een open blik en de wil om kennis te maken en te delen. De opzet van de ochtend was erg creatief en actief. De gekozen methodiek zorgde ervoor dat iedereen aan het eind van de ochtend een beeld had van de inhoud van het gehele boek en zich meteen een deel had eigengemaakt. Tijdens de pitches was er ruimte om elkaar wat terug te geven en ervaringen te delen. Een hele prettige, kleinschalige en effectieve manier van kennismaken en delen. En een extra reden om de uitgave compleet te lezen."