2 M E I 2005 waarvan zeker een deel een vak zou willen leren gericht op de waardevolle, praktisch toepasbare, ambachtelijke ken- nis van materialen, producten en het bouwproces, is die vakkennis niet meer voorhanden. Wat we ook zijn kwijtgeraakt is het respect voor materia- len en grondstoffen. Dit geldt zowel voor bouwers als slo- pers. De bouwer kan immers alles krijgen (kopen) en slo- pers worden geacht een pand en/of terrein zo snel moge- lijk leeg te maken ? een activiteit waarbij respect voor ma- terialen niet echt een toegevoegde waarde heeft. Beleid VROM is tevreden sinds zo'n 80 ? 90 % van het bouw- en sloopafval wordt gerecycled. Maar dat is niet genoeg. Sterker nog, dit succes lijkt om te slaan naar een nadeel als het gaat om beleidsmatige steun voor het tot stand bren- gen van verdergaande vernieuwingen. Er dreigen tekorten van veel grondstoffen (zoals hout, metalen en olie) en ook levert de bouwsector een forse bijdrage aan de te hoge uit- stoot van CO2. Nederland heeft een beleid nodig dat het gebruik van grondstoffen in de bouw radicaal wijzigt, om economische redenen (prijsstijgingen vanwege dreigende schaarste) en uiteraard om milieuredenen. Naast (nieuwe) vernieuwbare grondstoffen (zoals leem, stro en bamboe) en secundaire grondstoffen (afvalstoffen die kunnen dienen als grondstof, zoals puingranulaat) kunnen op grotere schaal secundaire bouwmaterialen worden toegepast, zowel in nieuwbouw als bij onderhoud en renovatie. Ook IFD-concepten verdienen een veel gro- tere plek op de nieuwbouwmarkt. Waarom geen tijdelijke woonunits voor bijvoorbeeld studenten bouwen uit ge- bruikte materialen? Wat betreft het gebruik van secundaire bouwmaterialen helpt het Bouwbesluit niet mee. Binnendeuren van 201 cm hoog uit de sloop zijn niet toepasbaar in de nieuwbouw. Ook gebruikte trappen voldoen vaak niet aan de eisen voor nieuwbouw. Waarom moet elke nieuwbouwwoning rolstoelvriendelijk zijn? Wat nodig is, is vooral wat bestuurlijke wil en creativiteit. Wat stimuleringspremies, een flinke portie betaalbare vrije kavels, wat meer samenwerking tussen de verschillende aanbieders van duurzame producten en concepten en een vooruitstrevende hypotheekverstrekker... en er zouden jaarlijks duizenden betaalbare echt ecologische duurzame woningen gebouwd kunnen worden. De Nederlandse bevolking zou een dergelijk beleid een warm onthaal geven. Uit onderzoek van het RIVM is re- cent gebleken dat ? naast werkgelegenheid, veiligheid en integratie ? duurzaamheid bij Nederlanders hoog op de agenda staat. En dan hebben we het nog niet eens over de lagere bouw- en woonkosten... ???????????????????? Bouwen en slopen: historisch gezien bestaat daartussen geen onderscheid. Aannemers (bouwvaklieden) waren zo- wel bouwers als slopers. Al het materiaal dat bij sloop in- tact kon vrijkomen werd zo zorgvuldig mogelijk behan- deld en bij (her)bouw weer gebruikt. Dit vanwege het ge- brek aan middelen en aan beschikbare nieuwe eindpro- ducten, maar ook omdat men zich bewust was van de waarde van de materialen; veel producten werden door de bouwvakkers zelf ambachtelijk vervaardigd. Ambachtelijke vakkennis Deze manier van bouwen is nog veel te vinden in `armere' landen. Maar in Nederland en andere welvarende landen is bouwen een zeer specialistische bezigheid geworden, waarbij de betrokkenheid van de aannemer op de bouw- plaats steeds meer bestaat uit het bewaken en co?rdineren van de logistiek en de planning, terwijl de eigenlijke pro- ductieactiviteiten steeds vaker elders en door derden wor- den gedaan (prefab). Ambachtelijke vakkennis beperkt zich steeds meer tot de afbouwfase in plaats van de ruw- bouw. Overal zijn goed bereikbare bouwmaterialenhan- dels en transport is geen probleem meer. Aannemers en ontwerpers zijn bovendien niet (meer) gewend rekening te houden met de voorraad aan herbruikbare materialen. Sinds het vak van sloper als apart beroep bestaat, is ook daarin veel veranderd. De sloper maakt zich steeds minder druk om het behoud van materialen en producten. Slechts voorzover materialen direct verkoopbaar zijn en daardoor meeropbrengst of minderkosten genereren, worden ze nog gedemonteerd. Ook slopen is nauwelijks nog een ambach- telijk proces; precisiemachines (vakbekwaam bestuurd) hebben de plaats ingenomen van de bouwvakkers die zelf sloopten en bouwden. Evenzo is de logistiek gericht op een snelle afvoer van sloopafval, naar gespecialiseerde af- valverwerkers. Bij dit hele proces van specialisering, schaalvergroting en versnelling van het bouw- en sloopproces, hebben we wel- iswaar veel gewonnen (snelheid, lichtere arbo-omstandig- heden, kostenverlaging), maar ook een aantal zaken ver- loren. Allereerst zijn we de ambachtelijke vakkennis van het bouwen steeds meer kwijtgeraakt. Bij renovatie- en res- tauratieprojecten blijkt het vinden van ervaren (Neder- landse) vakmensen vaak een probleem. Terwijl veel men- sen in Nederland buiten het arbeidsproces zijn geraakt, Rob Gort Al veel te lang wordt gesloopt met weinig respect voor de materialen waaruit gebouwen zijn opgebouwd. Het zou weer vanzelfsprekend moeten worden secundaire bouwmaterialen in te zetten bij onderhoud, renovatie en nieuwbouw. header Respect DE AUTEUR Ir. Rob Gort is directeur en oprichter van Bouwcarrousel bv, innovatief bedrijf dat duurzaam voorsloopt, her- bruikbare bouwproducten verkoopt en met gebruikte bouwmaterialen verbouw- en nieuwbouwprojecten uit- voert. Daarnaast is hij als beleidsadviseur vanuit AGM Afval- & Grondstoffen Ma- nagement betrokken bij projecten van vervanging van beton resp. beton- en metselzand door secundaire en vernieuwbare bouw- materialen. Ontwerp van ecologische vakantiewoningen op basis van leemstenen, strobalen en gebruikte bouwmaterialen, een initiatief van Bouwcarousel. Bron:BouwcarouselB.V.