Hoewel De Stroomversnelling steeds meer succesverhalen kent, kan zowel het proces als de realisatie beter. Voor Ballast Nedam moet de verdere perfectionering van modulaire concepten hiertoe leiden. Rudolph van den Bergh: "We moeten beter, sneller en goedkoper, anders worden we door de concurrentie voorbij gelopen."
stroomversnelling het ware verhaal: de techniek8 nr 4 2015
het moet beter,
sneller en goedkoper
Hoewel De Stroomversnelling steeds meer
succesverhalen kent, kan zowel het proces
als de realisatie beter. Voor Ballast Nedam
moet de verdere perfectionering van modu-
laire concepten hiertoe leiden. Rudolph van
den Bergh: "We moeten beter, sneller en
goedkoper, anders worden we door de
concurrentie voorbij gelopen."
Voor het gesprek over modulair bouwen is niet alleen Van den Bergh aange
schoven. Ook de directeuren van Schouten Techniek (Coos Schouten),
Ursem (Ab Niezen) en De Loods (Fons Smid), zijn aanwezig. Rudolph van
den Bergh, als directeur iQrenovatie verantwoordelijk voor het Stroomver
snellingtraject binnen Ballast Nedam, benadrukt het belang van modulair
bouwen. "iQrenovatie is een modulair concept. Dat betekent dat we niet
alles per project opnieuw ontwerpen, maar dat we alles in modules ontwer
pen en realiseren. Het standaardiseren en industrialiseren van producten en
processen moet het geheel effici?nter maken." Dat het bij modulair bouwen
puur om techniek gaat is een misvatting. De Loods verzorgt de module
bewonerscommunicatie en tekent ook voor de architectuur. Zo heeft ieder
zijn inbreng in het totaalproces. Van den Bergh: "Ook het onderhoud dat we
nu tot veertig jaar op ons nemen, is weer een module."tekst robert dingemans
stroomversnelling het ware verhaal: de techniek nr 4 2015 9
HET WARE VERHAAL
De Stroomversnelling raast in sneltreinvaart door Neder-
landse wijken. De eerste nul-op-de-meterrenovaties zijn al
voltooid. Verschillende teams van stroomversnellers leren
elke dag bij en innoveren zo de techniek en het proces. Een
van die teams ? bestaande uit Ballast Nedam, De Loods archi-
tecten en adviseurs, Ursem Modulaire Bouwsystemen en
Schouten Techniek ? zet haar deuren een jaar lang open voor
Renda. De vier werken samen aan de iQrenovatie, waarin
Ballast Nedam de nul-op-de-meterrenovatie heeft omgedoopt.
"Als je samen zo'n innovatietraject ingaat, weet je van tevoren
dat er zaken niet goed gaan", zegt Bart Kruyning van Ballast
Nedam. "Dat is ook helemaal niet erg, daar moeten we van
leren. We hebben in Nederland een gezamenlijk belang en
nodigen via deze weg iedereen uit met oplossingen te komen
zodat we in rap tempo dit land kunnen verduurzamen."
De gevel
elementen
in de
fabriek
PRODUCEREN OP INDUSTRI?LE WIJZE
Terwijl op de bouwplaats hard gewerkt wordt aan het realiseren van
projecten, zijn de bedrijven op de achtergrond bezig met het vervolma
ken van de modules; productontwikkeling heet dat. Ab Niezen is met
Ursem verantwoordelijk voor de buitengevel. Bij het ontwikkelen van
processen en producten heeft hij twee speerpunten. "Enerzijds is er de
reductie van het aantal onderdelen dat wij gebruiken in ons product. Dat
heeft ons constante aandacht." Hij trekt de vergelijking met Lego. "Met
minder bouwsteentjes willen we meer verschillende productoplossingen
kunnen bieden. Op den duur moeten we er de hele verduurzamingsop
gave mee aankunnen. Daarnaast moeten wij het productieproces verder
automatiseren. We doen al veel industrieel, maar de steenstrips bijvoor
beeld worden nog handmatig aangebracht. Arbeid reduceren is voor ons
geen doel op zich, maar als we kosten kunnen verminderen, moeten we
dat niet nalaten. De euroteller loopt mee." De projectrealisatie en de
productontwikkeling mogen volgens hem niet in elkaar over lopen. Iets
dat nog niet altijd goed gaat. Van den Bergh geeft toe dat er nog te vaak
projectmatig wordt geproduceerd. "Met alle goede bedoelingen laten
mensen zich toch verleiden om een product aan te passen tijdens een
project. Terwijl dat juist in de ontwikkelfase hoort. Daar breng je alle
kennis samen." Niezen: "Vanuit je product wil je eigenlijk over je projec
ten heen kijken en je vooral niet laten verleiden tot een projectspecifieke
oplossing. Op die manier krijg je de business case van de Stroomver
snelling niet rond. Uiteraard moeten we de ervaringen die we opdoen in
de projecten wel borgen en meenemen in verdere productontwikkeling."
BELANG VAN INSTALLATIETECHNIEK
De uitdagingen binnen het renovatieconcept zitten voor een deel in het
perfect op elkaar aan laten sluiten van de modules. Zo moet De Loods
aan de slag met de gevels van Ursem om het eindproduct zijn uiterlijk
te geven. Maar ook de installatietechniek van Schouten moet perfect
aansluiten op de gevelproducten. Coos Schouten: "Daarom is het ook
zo prettig dat wij als installatiebedrijf als volwaardige partner aan tafel
zitten. Dat geeft iQrenovatie een voordeel tegenover andere aanbie
ders." Het lijkt geen overbodige luxe gezien het belang van installaties
binnen de nulopdemeterconcepten. Schouten is er blij mee: "Het
geeft ons motivatie om extra tijd en aandacht in het project te stop
pen." En dat is ook nodig: "We krijgen binnen dit team veel vrijheid om
onze eigen oplossing te ontwikkelen, maar daar staat tegenover dat de
doelstelling ontzettend strak is, zowel qua prestatie als qua prijs. Dat
beperkt je en zorgt ervoor dat je heel creatief moet zijn om binnen die
randvoorwaarden te blijven."
SKID OP ZOLDER
Binnen dat kader is gekozen om de installatieunit te voorzien van een
warmtepomp met bodembron. De bodemSKID, zoals de unit ook wel
genoemd wordt, is een metalen frame met daarop als meest in het oog
springend de grondgebonden warmtepomp, de inverter van de pvpane
len, de ventilatieunit en boiler. Het monitoringsysteem zit daar ook aan
vast en geeft zowel de bewoner als de installateur de mogelijkheid om
het verbruik uit te lezen en daarop te anticiperen. Binnen het Stroom
versnellingsteam werd al in het beginstadium de keuze gemaakt om de
SKID op zolder te zetten. Schouten: "Daar zijn verschillende redenen
voor, maar de belangrijkste is dat we de ventilatie met een zo kort
mogelijk leidingbeloop naar de uitblaaspunten willen leiden. Dat beperkt
geluidsoverlast en heeft door de verminderde weerstand ook voordelen
voor de efficiency van het systeem." Toch zullen er bewoners zijn die
niet gelukkig worden van de grote installaties op zolder. "In de praktijk
valt het mee", gaat Schouten verder. "Al heb je natuurlijk altijd bewo
ners die een slaapkamer op zolder hebben." Voor hen wordt het vloer
oppervlak wel kleiner. Van den Bergh vult aan: "Het blijft natuurlijk een
preferred oplossing. Bij elk project kom je weer in een spanningsveld.
Wat is het goedkoopste? Wat wil de bewoner?" Schouten: "Elke oplos
sing heeft zijn voor en nadelen. Daarin verschillen de Stroomversnel
lingsteams. Dat is ook het mooie, die diversiteit."
WARMTETERUGWINNING ESSENTIEEL
De afmetingen van de installatieSKID leiden wel eens tot gefronste
wenkbrauwen. Wordt dat op den duur kleiner? Schouten is daar eerlijk
in. "Daar zitten fysieke grenzen aan." Het belang van warmteterugwin
ning is daarvoor het belangrijkste. "Als we naar een zo laag mogelijk
energieverbruik willen, is de WTW als ventilatieinstrument essentieel,
omdat je hier de warmte mee terugwint. Bovendien werken wij in deze
woningen met luchtverwarming en luchtkoeling. Die plaats je in de
uitblaas van de WTW." De conclusie dat je niet zonder WTW kunt, is
daarmee snel getrokken. "Het rendement van die warmteterugwinning is
afhankelijk van de grootte van de wisselaar. Daarnaast zit je met steeds
strikter wordende geluidseisen, waardoor we de luchtopeningen en
kanalen moeten vergroten. Om deze redenen zou het apparaat eigenlijk
nog groter moeten worden." Als je alle installaties terug kunt brengen in
stroomversnelling het ware verhaal: de techniek10 nr 4 2015
??n behuizing, is er volgens Schouten nog wel winst te boeken. "Dan
zoek je het in productontwikkeling in plaats van systeemontwikkeling.
Intern werkt een projectgroep aan het wegwerken van de warmtepomp,
boiler en WTW met uitblaasbak in de wand. Daarnaast zoeken we naar
mogelijkheden om het geheel weg te werken in dak en gevel, maar we
blijven toch belemmeringen zien om die techniek goed in de gevel toe te
passen. We laten het niet los, maar er blijven nadelen aan kleven. Die
zorgen er voorlopig voor dat techniek prominent aanwezig blijft."
BLIJVEN INNOVEREN
De zoektocht staat symbool voor de behoefte van het team rond iQre
novatie om het product steeds, beter, sneller en goedkoper te maken.
Van den Bergh: "Dat doen we in eerste plaats voor de bewoners. Als
we hen overlast kunnen besparen zijn we goed bezig. De doorlooptijd
moet nog korter. We zitten al op 6,7 of 8 werkdagen, maar moeten naar
1 of 2. Daarnaast moeten we goedkoper worden. De producten
moeten door standaardisatie of industrialisatie naar een lager prijsni
veau. Anders worden we door de concurrentie voorbij gelopen. De
uitdaging is om dat voor elkaar te krijgen, zonder dat het ten koste gaat
van kwaliteit." Niezen: "Daar zoeken we samen naar. Hoe kun je
dubbelingen elimineren en zo kosten reduceren terwijl je wel de functie
behoudt? Is een kozijn nog wel nodig of kunnen we die functies integre
ren in de gevel?" De technische ontwikkelingen staan bijna haaks op
het behoudende uiterlijk dat woningen nog steeds moeten krijgen. "De
emotie van wat we een mooie woning vinden, verandert nauwelijks in
Nederland", zegt Fons Smid. "Andere beelden dan baksteenarchitec
tuur worden nauwelijks geaccepteerd. Dat beperkt je enorm." Ook
Niezen vindt dat jammer: "Je zou veel meer ruimte moeten krijgen om
tot revolutionaire woningen te komen." Het is volgens Smid de traditie
van de Nederlandse projectontwikkeling waarbij steevast wordt geko
zen voor de woning die gemiddeld het best in de smaak valt. "Je ziet
weinig experimenten op dat gebied."
BLIK OP DE TOEKOMST
Ook binnen de behoudende traditie van de vaderlandse volkshuisvesting
ziet de architect echter mogelijkheden tot verbetering. "De manier
waarop er op dit moment geproduceerd wordt, levert soms nog beperkin
gen op voor de architectuur. Ik hoop dat we binnen afzienbare tijd meer
mogelijkheden hebben om ook op het uiterlijk van de woning meer variatie
aan te brengen." Als voorbeeld geeft hij het aanbrengen van steenstrips
op de gevelelementen. Dat kan nu ? binnen budget ? eigenlijk alleen hori
zontaal. "Ik hoop dat de techniek ons in de toekomst meer mogelijkheden
biedt om voor hetzelfde geld meer mogelijk te maken." Het gaat wat
Smid betreft niet alleen om het perfectioneren van bestaande processen
en producten. "Ik denk dat we juist ook nieuwe moeten ontwikkelen. Op
den duur komen we alleen op deze manier verder."
Renda wil bewoners een stem geven. Panelleden lezen mee met de inhoud en voorzien artikelen van commentaar.
Astrid Andr? is ervaringsdeskundige op het gebied van de Stroomversnelling, want zij woont in een van de eerste
vijf pilotwoningen. In haar woonplaats Heerhugowaard koos de aannemer voor een andere aanvliegroute dan ze bij
iQrenovatie doen. Zo staat haar installatie buiten in de schuur. "Die neemt verhoudingsgewijs niet veel ruimte in
beslag, maar hij kan aardig wat decibels produceren en daarom is er soms wel wat overlast in de tuin." Alle onge
makken worden echter ruimschoots vergoed door het fijne binnenklimaat dat ze in haar woning heeft. De instal
laties zijn daar mede debet aan. "Ik heb mijn thermostaat vandaag voor het eerst hoger gezet", zegt ze op een
dinsdag eind november, kort nadat de temperaturen voor het eerst dit jaar onder het vriespunt zijn gedaald. In dit
artikel vertelt architect Fons Smid verder dat hij best wat meer vari?teit in het uiterlijk van de Stroomversnellings
woningen zou willen aanbrengen. Mevrouw Andr? heeft daar in ieder geval geen last van. "Ik ben erg tevreden
over het uiterlijk van mijn woning, die is zowel aan de binnen als de buitenkant erg mooi geworden."
Het eindreslutaat
in Tilburg
Reacties