38 N OV E M B E R 2005 male ontwerpvrijheid: de gemeente schrijft geen lijstje van maatregelen voor, maar verlangt een bepaalde prestatie (score). De gemeente toetst die score zowel tijdens het ont- werpproces als tijdens de realisatie en begeleidt daarbij. De 18 gemeenten kiezen voor een integrale benadering van milieukwaliteit. Energieverbruik, materiaalgebruik (waaronder afval en recycling), watergebruik, gezondheid en woonkwaliteit (aanpasbaarheid, flexibiliteit, toe- komstwaarde en veiligheid) worden allemaal meegeno- men in de beoordeling. Het resultaat staat in een Kwali- teitslabel, dat projecten classificeert in 1 tot 5 sterren. Dat maakt onderlinge vergelijking en rangschikking van pro- jecten ook mogelijk. Tilburg De gemeente Tilburg werkt al sinds 1996 met de Gemeen- telijke Praktijk Richtlijn en is een van de initiatiefnemers van dit project. Gert van den Elsen, milieubeleidsambte- naar bij de gemeente Tilburg en `geestelijk vader' van GPR Gebouw, vertelt hoe de gemeente het aanpakt: "De Poort is een school voor praktijkonderwijs. Vooraf zijn afspraken gemaakt over de ambities die voor dit ge- bouw gelden (een 7 voor elke module). Met behulp van een integrale ontwerpmethodiek wordt gekeken of aan de Een aantal gemeenten besloot de invulling van de vijfde pijler (milieu) van het Bouwbesluit niet af te wachten, maar zelf een herkenbare en eenduidige aanpak voor duurzaam bouwen te ontwikkelen. Achttien gemeenten experimenteren de komende twee jaar met prestatiege- richt en integraal werken aan duurzaam bouwen. Daarbij wordt gebruikgemaakt van het communicatie- en presta- tie-instrument GPR Gebouw. De initiatiefnemers veron- derstellen dat deze werkwijze meer keuzevrijheid geeft aan de ontwikkelende partij, de communicatie tussen de partijen versoepelt ?n de milieukwaliteit van gebouwen verhoogt. De gemeenten Tilburg, Waalwijk en Gouda ge- ven een indruk van hun ervaringen. Sterren De prestatiegerichte en integrale werkwijze wordt in iede- re gemeente toegepast bij een of meer eigen gemeentelijke gebouwen en een of meer woningbouwprojecten van ont- wikkelaars. De gemeenten cre?ren draagvlak voor deze nieuwe werkwijze door vrijwillige afspraken met markt- partijen te maken. Aan het begin van ieder project spreken de betrokken par- tijen kwantitatief gestelde milieuambities af op basis van GPR Gebouw. Dit biedt de architect of ontwikkelaar opti- Saskia van Hulten en John Mak G e m e e n t e n o n t w i k k e l e n p r e s t a t i e - i n s t r u m e n t In de ontwikkeling naar meer prestatiegerichte afspraken nam een aantal gemeenten het initiatief tot een nieuw meetinstrument: GPR Gebouw. De Tilburgse Gemeentelijke Prestatie Richtlijn voor duurzaam bouwen was daarbij de inspiratiebron. Nu delen de gemeenten sterren uit voor kwaliteit! instrumenten Bouwen met sterren DE AUTEURS Saskia van Hulten en John Mak zijn werkzaam als respectievelijk senior adviseur en directeur bij W/E adviseurs, Utrecht en Tilburg. Aan dit artikel werkten bovendien mee Gert van den Elsen, (gemeente Tilburg), Heleen van Praag (ge- meente Gouda) en Titus Drijkonin- gen (gemeente Waalwijk). L I N K S Kwaliteitslabel: 1 tot 5 sterren. R E C H T S Overzichtsscherm GPR Gebouw met CO2-reductiemeter. BronW/Eadviseurs N OV E M B E R 2005 39 kwaliteit- en duurzaamheidambities kan worden voldaan. Dit proces is gaande en de verwachtingen zijn positief. Niet in de laatste plaats omdat het belang van duurzaam bouwen onderstreept wordt door het schoolbestuur. Voor een ander project ? de multifunctionele accommoda- tie aan de Quirijnboulevard ? is een ontwerpteam ge- vormd. Dat bestaat uit de architect, een installatieadviseur, een adviseur integraal ontwerpen en de gemeente zelf. Dit ontwerpteam gaat onder andere de milieuambities vaststel- len en deze via een integraal ontwerpproces realiseren. In wijk De Blaak worden 19 appartementen gebouwd. Dit project fungeert als voorbeeldproject voor allergeenarm en gezond bouwen. Met de projectontwikkelaar worden afspraken over ambities gemaakt, waarbij vooral de mo- dule Gezondheid van GPR Gebouw een grote rol speelt." Gouda Nadat in Gouda jarenlang nauwelijks is gebouwd, zijn nu veel plannen in ontwikkeling. Gouda werkt vanaf 2005 met GPR Gebouw. Twee woningbouwprojecten en het nieuwe gemeentehuis doen als voorbeeld mee in het ge- meentelijke project. "Tot nu toe hebben wij vooral gezocht naar hoe hoog we de lat in de verschillende projecten willen leggen", vertelt Bij het project Middenwillens (Gouda) zijn hoge ambities vastgesteld met behulp van GPR-gebouw. Projectgroep De projectgroep `Uniformering duurzaam bouwen in- strumentarium' bestaat uit W/E adviseurs en 18 ge- meenten: Alkmaar, Almere, Apeldoorn, Arnhem, Breda, Bunnik, Delft, Den Haag, Dordrecht, Eindhoven, Gouda, Hoorn, Nijmegen, Sittard-Geleen, Tilburg, Utrecht, Waalwijk en Zwolle. Het project wordt medegefinancierd door het ministerie van VROM en uitgevoerd onder de vlag van Vereniging BWT Nederland. Actuele informatie over dit project en over GPR Gebouw staat op www.GPR- gebouw.nl en www.vereniging-bwt.nl. Het duurzaam te bouwen gemeente- huis van Waalwijk. BronW/Eadviseurs BronW/EadviseursBronW/EadviseursBronW/Eadviseurs instrumenten 40 N OV E M B E R 2005 Waalwijk In Waalwijk heeft het gemeentebestuur besloten dat bij alle nieuwbouwprojecten voor scholen, kantoren of wo- ningen afspraken over ambities worden gemaakt op basis van GPR Gebouw. Bij diverse projecten is een start ge- maakt. Twee specifieke projecten zijn uitgelicht: het nieu- we gemeentehuis en een gebouw met woon- en zorgfunc- ties aan de Heermanslaan. "Bij het nieuwe gemeentehuis is in een vroeg stadium een GPR Gebouw prestatie-eis vastgesteld en opgenomen in het technisch programma van eisen. De ambities zijn hoog, de thema's Energie en Gezondheid hebben een extra accent gekregen. De architect is nu aan het werk, en de eerste in- druk is dat de hoge ambities haalbaar zijn. GPR Gebouw blijkt een goed instrument om als opdrachtgever goede af- spraken te maken met ontwerpers met behoud van ont- werpvrijheid", zegt Titus Drijkoningen, beleidsmedewer- ker Milieu- en Bouwzaken bij de gemeente Waalwijk. "Het gebouw aan de Heermanslaan past in het `woon- zorgzone'-beleid van de gemeente", gaat hij verder. "Het wordt in nauw overleg met de gemeente gerealiseerd door woningbouwcorporatie Casade. Bij de start is eveneens een hoge GPR Gebouw-ambitie neergelegd. Hierover heeft met Casade en ontwerpers overleg plaatsgevonden. Zowel gemeente als Casade moeten geld toeleggen op dit project en daardoor is het volledig bereiken van de eerder opgestelde hoge ambities wat betreft duurzaam bouwen misschien niet mogelijk. De GPR Gebouw methodiek leidt echter wel tot een constructief overleg tussen alle betrok- ken partijen over de dubo-mogelijkheden binnen de finan- ci?le kaders van het project." ?????????????????????? Heleen van Praag van de gemeente Gouda. "Het project Middenwillens is een uitbreiding met 250 woningen en een zorgcomplex. In de overeenkomst met projectontwik- kelaar Slokker vastgoed BV zijn ook GPR Gebouw pres- tatie-eisen opgenomen. Voor het thema Energie heeft het door Slokker ontwikkelde plan een hoge score (8,4), die aansluit op het Goudse klimaatbeleid. Ook woonkwaliteit is een belangrijk thema. In de Goudse Woonvisie is opge- nomen dat alle nieuwbouwwoningen moeten voldoen aan Woonkeur. Dat komt neer op een score van 9,1 voor Woonkwaliteit in GPR Gebouw. Voor het zorgcomplex moeten de prestatie-eisen nog be- paald worden. Omdat er geen referentieprojecten bestaan, ontwikkelen we die zelf. Dat geldt overigens ook voor het nieuwe stadhuis van Gouda. Voorlopig is in het program- ma van eisen opgenomen dat met GPR Gebouw gewerkt gaat worden. Over de hoogte van de eisen moet nog een uitspraak worden gedaan. De ervaring die we de komende tijd opdoen kunnen we weer inzetten bij nieuwe projecten. Er liggen straks grote kansen voor duurzame woningbouw bij de realisatie van Westergouwe, een nieuwbouwwijk met circa 3.800 wo- ningen. Verder maakt de gemeente Gouda samen met de andere gemeenten in de regio Midden Holland afspraken over de inzet van GPR Gebouw bij de actualisatie van het convenant duurzaam bouwen." Kwaliteitslabel Het instrument GPR Gebouw zet ontwerpgegevens en -karakteristieken van een gebouw om naar gebouwpres- taties op het gebied van Gezondheid, Woonkwaliteit, Energie, Materialen, Afval en Water. Prestaties worden per thema uitgedrukt in getallen en weergegeven in een Kwaliteitslabel en een CO2-reductiemeter. Zo wordt in ??n oogopslag zichtbaar wat de kwaliteit is van een wo- ning, kantoor of schoolgebouw. Gebouwen die de ge- bruiker een hogere kwaliteit bieden dan het Bouwbesluit vereist, krijgen daarvoor 1 tot 5 sterren. Het Kwaliteitsla- bel laat ook de score op de afzonderlijke thema's zien, zodat een extra energiezuinig kantoor of een hele ge- zonde woning er direct uitspringt. Partijen die betrokken zijn bij de bouw, zoals de ge- meente, woningbouwcorporaties, architecten of ontwik- kelaars, gebruiken het label om afspraken te maken over ambities. Marktpartijen gebruiken het ook in de communicatie met de opdrachtgever of consument, en gemeenten bij toetsing en monitoring van projecten. Ook vergelijking tussen projecten onderling is mogelijk: op www.GPRgebouw.nl staat een selectie van projecten, gerangschikt op het aantal sterren. Ranglijst projecten van 1 tot 5 sterren. Projectinformatie op de GPR Gebouw website. BronW/EadviseursBronW/Eadviseurs