26 D E C E M B E R 2005 bruik van een nieuw klimaatjaar met een berekening per maand en gedetailleerdere berekeningen van het rende- ment van collectieve systemen. De EPC is een maat voor de energetische kwaliteit van een woning. Hoe lager de EPC des te beter de energetische kwaliteit en des te lager het primaire energiegebruik. In de Energie Prestatie Norm is beschreven op welke wijze de EPC wordt berekend. De belangrijkste wijziging in de nieuwe rekenmethodiek is dat rekening gehouden wordt met de kans op oververhitting. Bij nieuwbouwwoningen wordt namelijk regelmatig geconstateerd dat in de zomer de binnentemperatuur (te) hoog oploopt. Grote glaspartij- en op het zuiden zijn nu nog aantrekkelijk om een lage EPC te realiseren vanwege de benutting van zonnestraling in de winter. Dezelfde zoninstraling kan echter in de zo- mer oververhitting veroorzaken. In de nieuwe EPC-me- thodiek wordt de kans op oververhitting meegenomen in de berekening. Als de berekende binnentemperatuur bo- ven de 24 ?C stijgt, wordt een fictieve koellast bepaald. Deze kan weggekoeld worden met een voor de woning ge- selecteerde koelinstallatie. Indien geen koelinstallatie is geselecteerd, wordt een fictieve koelmachine gebruikt met een vastgestelde COP (maat voor het rendement van een koelmachine). De koelmachines gebruiken energie wat de energieprestatie van de woning negatief be?nvloedt. De in- troductie van de nieuwe rekenmethodiek heeft dus ook gevolgen voor de EPC van een woning. De toepassing van vaste buitenzonwering zorgt voor een vermindering van de koelbehoefte en daarmee voor een verlaging van de EPC. Voorheen had buitenzonwering geen effect op de EPC. De binnenkomende zonnestraling wordt met buitenzonwering voor een gemiddeld raam op het zuiden in de zomer met ruim 40% verminderd. Het ef- fect van buitenzonwering op de EPC is circa -0,02, afhan- kelijk van het type woning, de isolatiegraad en de ori?n- tatie van de woning. Hierdoor is een fluctuatie mogelijk van 0,01. Andere wijzigingen in de Energie Prestatie Norm zijn de toevoeging van nieuwe technieken, het ge- Ir. Gert Harm ten Bolscher & Drs. Hans van der Heide De energieprestatieco?ffici?nt (EPC) voor nieuwbouwwoningen wordt per 1 januari 2006 aangescherpt tot 0,8. Tegelijkertijd wordt een nieuwe methodiek voor de berekening van de EPC ingevoerd. De aanscherping naar 0,8 heeft forse consequenties wat betreft het bouwkundige en/of installatietechnische ontwerp van de woning. Hoe kan een kosteneffectieve woning met een EPC van 0,8 gerealiseerd worden? richtlijn Aanscherping EPC DE AUTEUR Ir. Gert Harm ten Bolscher en Drs. Hans van der Hei- de zijn beide werkzaam bij DWA installatie- en energieadvies, respectievelijk als manager van de DWA-vestiging in Rijssen en als se- nior technicus. H o e k a n e e n k o s t e n e f f e c t i e v e w o n i n g 20.000 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 EPC=1.0 Basisvariant Comfort Bouwkundig minimaal Duurzaam Duurzaam Ventilatie Duurzaam tapwater Zeer comfortabel Investering bouwkundig Investering installatietechnisch Figuur 1: kosten van de bouwkundige en installatietechnische investe- ring van de verschillende energieconcepten. - 1.000 - 500 0 500 1.000 Afschrijvingskosten Duurzaam tapwater Zeer comfortabel Duurzaam Ventilatie Duurzaam Bouwkundig minimaal Comfort Basisvariant EPC = 1.0 Energiekosten Figuur 2: verandering van de woonlasten door afschrijvingskosten en besparing op de energiekosten voor het 1e exploitatiejaar. In de nieuwe EPC-methodiek wordt de kans op oververhitting meegenomen in de berekening. De toepassing van vaste buitenzonwering zorgt voortaan voor een verlaging van de EPC. D E C E M B E R 2005 27 kend. Geconcludeerd kan worden dat verschillende ener- gieconcepten met een EPC van 0,8 kosteneffectief gereali- seerd kunnen worden. De eigenaar-bewoner gaat er over een looptijd van 15 jaar bij het merendeel van de concep- ten financieel op vooruit. Daarnaast gaat de eigenaar-be- woner er bij de huidige energieprijs qua woonlasten niet op achteruit. Kosten De EPC van een woning kan verlaagd worden door het nemen van maatregelen op het gebied van ruimteverwar- ming, warm tapwaterbereiding, ventilatie en beperking van de warmtevraag. In de figuren 2 en 5 zijn de kosten van en de verandering van de netto woonlasten van verschillende concepten bere- voor woningbouw m e t e e n E P C v a n 0 , 8 g e r e a l i s e e r d w o r d e n ? EPC = 1,0 Basisvariant Comfort Bouwkundig Duurzaam Duurzaam Duurzaam Zeer minimaal Ventilatie tapwater comfortabel Schilisolatie Rc = 2,5 Rc = 3,5, Rc = 3,5, Rc = 2,5, Rc = 3.5, Rc = 3.5, Rc = 3.5, Rc = 3.5, ge?soleerde ge?soleerde ge?soleerde ge?soleerde ge?soleerde ge?soleerde ge?soleerde buitendeuren buitendeuren buitendeuren buitendeuren buitendeuren buitendeuren buitendeuren Glas HR++-glas HR++-glas HR++-glas HR++-glas HR++-glas HR++-glas HR++-glas HR++-glas Kierdichting Dubbel Dubbel Dubbel Dubbel Dubbel Dubbel Dubbel Dubbel Ruimte- verwarming HR107 ketel HR107 ketel HR107 ketel HR107 ketel HR107 ketel HR107 ketel HR107-ketel Warmtepomp Warm tapwater HR-combiketel HR-combiketel HR-combiketel HR-combiketel HR-combiketel HR-combiketel Warmtepomp- Combiwarmte met hoog tap- met hoog tap- met hoog tap- met hoog tap- met hoog tap- met hoog tap- boiler voldoet pomp voldoet water rendement water rendement water rendement water rendement water rendement water rendement aan kwaliteits- aan kwaliteits- + zonnecollector + zonnecollector keurmerk keurmerk Warmte-afgifte- systeem Radiatoren Radiatoren Vloerverwarming Radiatoren Radiatoren Radiatoren Radiatoren Vloerverwarming Koeling geen geen geen geen geen geen geen Warmtepomp + bodemwarmte- wisselaar Koude-afgifte- systeem geen geen geen geen geen geen geen Vloerverwarming Ventilatie Natuurlijke toe- Gebalanceerde Gebalanceerde Gebalanceerde Natuurlijke toe- Zelfregelende Natuurlijke toe- Gebalanceerde en mechanische ventilatie 95% ventilatie 95% ventilatie 95% en mechanische roosters en mechanische ventilatie 95% afvoer WTW, geen WTW met WTW met afvoer afvoer WTW + bypass bypass bypass bypass WTW douche- water geen geen geen geen Ja Ja geen geen PV-panelen (10 m2) geen geen geen geen geen geen geen geen Zonwering geen Ja geen geen Ja geen geen geen EPC 1,00 0,76 0,73 0,78 0,79 0,77 0,80 0,57 iStockphoto/JeanSchweitzer Tabel 1: individuele concepten voor een tussenwoning met een EPC van 0,8. 28 D E C E M B E R 2005 Toepassing van een combiwarmtepomp heeft als bijko- mend voordeel dat de woning in de zomer, tegen geringe meerkosten, gekoeld kan worden (topkoeling/comfort- koeling). Naast verbetering van de woonkwaliteit op bo- vengenoemde aspecten hebben de energieconcepten ook invloed op andere aspecten, zoals uitstraling en ruimtebe- slaginvloed. CO2-uitstoot Door aanscherping van de EPC wordt het primaire ener- giegebruik van nieuwbouwwoningen gereduceerd. De re- ductie hiervan heeft een verlaging van de CO2-uitstoot tot gevolg. Door de aanscherping van de EPC van 1,4 in 1995 naar 0,8 in 2006 wordt de CO2-uitstoot per woning ge- middeld met circa 45% gereduceerd. Hiermee wordt een aanzienlijke bijdrage geleverd aan de realisatie van de kli- maatdoelstellingen. Het beeld is echter wel deels verte- kend: in de EPC-berekening wordt geen rekening gehou- den met het energiegebruik van huishoudelijke appara- tuur, dat de laatste jaren fors is toegenomen. Om de kli- maatdoelstellingen te realiseren en voor toekomstige ge- neraties een duurzame samenleving te garanderen, moet de aanscherping van de EPC naar 0,8 slechts als een tus- senstation worden gezien. Verdere reductie van het ener- giegebruik van woningen is noodzakelijk. Dit kan deels gerealiseerd worden door verdere aanscherping van de EPC. Geconcludeerd kan worden dat een EPC van 0,8 voor nieuwbouwwoningen op diverse wijzen kosteneffectief kan worden gerealiseerd. Naast energiebesparing, en dus ook CO2-reductie, kan dit een positieve invloed op het comfort en binnenklimaat in de woning hebben. Hierbij is een integrale benadering van groot belang: vooraf moet goed nagedacht worden over de wensen van de opdracht- gever. Deze moeten daarna worden ingevuld met behulp van de juiste combinaties van technische systemen. Een EPC van 0,8 kan echter niet gezien worden als eindstation voor een duurzame samenleving. Verdere reductie van het energiegebruik van woningen blijft noodzakelijk. ????s De verlaging van de EPC naar 0,8 hoeft niet ten koste te gaan van een gezond en comfortabel binnenmilieu. Toe- passing van gebalanceerde ventilatie met warmteterug- winning geeft de mogelijkheid om de verse buitenlucht te filteren. Hierdoor komt er niet alleen verse lucht, maar ook schone lucht de woning binnen. Door toepassing van lage temperatuur verwarming (in de vorm van vloerver- warming) neemt het comfort in de woning toe doordat de warmte meer gelijkmatig over het vertrek wordt verdeeld. Invloed rekenmethodiek De introductie van de nieuwe rekenmethodiek heeft een impliciete aanscherping van de EPC tot gevolg. In figuur 3 is met de nieuwe rekenmethodiek de EPC be- paald van verschillende woningtypen die volgens de huidige methodiek op een EPC van 1,0 uitkomen. Hierbij is gerekend met de door SenterNovem gedefi- nieerde referentiewoning `tuinkamer tussenwoning'. De EPC valt (met uitzonde- ring van de tussenwoning) met de nieuwe methodiek hoger uit. Voor woningen met grote glaspartijen op het zuiden zal het effect nog groter zijn. 1,05 1 0,95 0,9 0,85 0,8 EPC Vrijstaande woning 2^1 kap woning AppartementTussenwoning Huidige methodiek Nieuwe methodiek Sinds 1995 wordt de EPC gehanteerd als richtlijn voor het maximale energiege- bruik van nieuwbouwgebouwen. De EPC is destijds op 1,4 vastgesteld en in 1998 en 2000 bijgesteld naar respectievelijk 1,2 en 1,0. Vanaf 2006 wordt de norm verder verlaagd naar 0,8. De laatste wijzigingen worden geregeld door een tus- sentijdse wijziging van het Bouwbesluit 2003. Vrijstaande woning 2^1 kap woning AppartementTussenwoning 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 jaar CO2-emissie(ton) EPC 1,4 EPC 1,2 EPC 1,0 EPC 0,8 Figuur 4: CO2-emissie van diverse nieuwbouwwoningen bij verschillende EPC's. Sinds 1995 wordt de EPC gehanteerd als richtlijn voor het maximale energiegebruik van nieuwbouwgebouwen. De EPC is destijds op 1,4 vastgesteld en in 1998 en 2000 bijgesteld naar respectievelijk 1,2 en 1,0. Vanaf 2006 wordt de norm verder verlaagd naar 0,8. De laatste wijzigingen worden geregeld door een tussentijdse wijziging van het Bouwbesluit 2003. richtlijn - 5.000 - 4.000 - 3.000 - 2.000 - 1.000 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 EPC=1.0 Basisvariant Comfort Bouwkundig minimaal Duurzaam Duurzaam Ventilatie Duurzaam tapwater Zeer comfortabel Nettocontantewaarde Figuur 5: de netto contante waarde van de investering is berekend over een looptijd van 30 jaar met een technische levensduur van 15 jaar voor de installaties. Voor de berekening van de netto contante waarde is uitgegaan van een inflatie van 2%, hypotheekrente van 3,85% en een jaarlijkse energiekostenstijging van 6% (inclusief inflatie). Figuur 3: EPC basispakket voor verschillende woningtypen volgens de huidige en de nieuwe berekening.